Laboratoriya ishi №1 suyuqlikli termometrlarning ishlash prinsipini o‘rganish. Ishdan maqsad

---

LABORATORIYA ISHI №1 
 
SUYUQLIKLI TERMOMETRLARNING ISHLASH PRINSIPINI
O‘RGANISH. 
Ishdan maqsad: 
Ushbu laboratoriya ishi temperaturani o‘lchash usullarini o‘rganishga 
mo‘ljallangan.
Talaba ishni bajarish jarayonida sanoatda qo‘llaniladigan temperaturani o‘lchash 
usullarini va ularning ishlash prinsiplarini o‘rganib, hisobotda ularning ishlashiga aniq 
tushuntirish berishlari kerak bo‘ladi.
 
Temperaturani o‘lchashning nazariy asoslari 
Modda 
temperaturasi 
boshqa 
termometrik 
modda 
xususiyatining 
o‘zgarishini nazorat qilish yo‘li bilan aniqlanadi.
Temperaturani o‘lchashda moddaning shunday xususiyatlari tanlanadiki, u 
temperaturaga 
bog‘liq 
ravishda 
o‘zgarsin. Bu talabalarga termometrik 
moddalarning quyidagi xususiyatlari mos keladi: xajmiy kengayish, berk 
xajmdagi bosimning o‘zgarishi, elektr qarshilikning o‘zgarishi, elekr yurituvchi 
kuchning (E.YU.K.) paydo bo‘lishi va nurlanish intensivligining o‘zgarishi. Bu 
xususiyatlardan foydalanib temperaturani o‘lchash usullari ishlab chiqilgan.
 
Kengayish termometrlari 
Bu o‘lchov asboblarining ishlash prinsipi temperatura ta’sirida jismlarning 
xajmi va chiziqli o‘lchamlarining o‘zgarishi xususiyatiga asoslangan. 
Suyuqlikli va mexanik kengayish termometrlari mavjud. 
Suyuqlikli shisha kengayish termometrlari 
Bu o‘lchov asboblari ishchi termometrik suyuqlik bilan to‘ldirilgan 
rezervuar kichik diametrli kapilyar bilan ulangan bo‘lib, temperatura oshganda 
suyuqlik xajmii ortib kapilyar trubka bo‘yicha ma’lum bir balandlikga ko‘tariladi. 
Suyuqlikning kapilyar trubkadagi bo‘yicha ko‘tarilishi bo‘yicha temperatura 
aniqlanadi. 
Suyuqlikli termometrlar –200°S dan +600°S gacha oraliqdagi temperaturani 
o‘lchash uchun ishlatiladi. SHisha termometrlarning ishlatilish usuli sodda, aniqligi 
etarli darajada yuqori va arzon bo‘lgani sababli laboratoriya va sanoatda keng 
tarqalgan. Suyuqlikli termometrlarning ishlash prinsipi termometr ichiga 
o‘rnatilgan termometr suyuqligining hajmi temperatura ko‘tarilishi yoki 
pasayishida o‘zgarishiga asoslangan. SHisha termometrlarning suyuqligi sifatida 
simob, toluol, etil spirt (etanol), kerosin, petroley efir, pentan va boshqalar 
ishlatiladi. Ularning qo‘llanilish chegaralari 1.1-jadvalda keltirilgan. 
Suyuqlikli 
termometrlar 
orasida 
eng 
ko‘p 
tarqalgani 
simobli 
termometrlardir. 

---

1.1-jadval 
Termometrlarga solinadigan suyuqliklar