Kimyo – biologiya

Kerakli o’quv materiallari:

Ungan urug’lar egri shisha nay o’rnatilgan tiqin, probirkaga qo’yilgan ishqor eritmasi, rangli suv solingan idish.

Darsning maqsadi:
Og’zi bekitilgan (ikkita) idishda ya’ni havo kira olmaydigan qilib bekitilgan kolba ichiga yangi unayotgan urug’lar qanday qilib nafas olishini aniqlash.
Ishning borishi:


Mashg’ulotni o’tkazish uchun kolbaning yarmigacha ungan yoki nish otgan urug’ solib, ular orasiga KOH yoki NaOH eritmasi qo’yilgan probirka joylanadi. Kolbaning og’zi egri shisha nay o’rnatilgan kauchuk tiqin bilan mahkam berkitiladi. Egri shisha nayning ikkinchi uchi rangli suv qo’yilgan idishga botirib qo’yiladi (11-rasm).

11. 
    rasm. Nafas olish prosessida o’simliklar tomonidan kislorod iste’mol qilinishi aniqlanadigan asbob:
    

a-NaOH eritmasi quyilgan probirka; b-ungan urug’lar solingan kolba; v-ungan urug’lar; g-rangli eritmali idish; d-rangli eritmani kolba bilan birlashtiradigan shisha nay; ye-shtativ.
Oradan 20-30 minut o’tgach, idishdagi rangli eritma shisha nay orqali yuqoriga ko’tarila boshlaydi. Urug’larning nafas olishi qancha kuchli bo’lsa, rangli eritmaning ko’tarilishi ham shuncha kuchayadi. Rangli eritmaning ko’tarilishi kolba ichidagi havoning siyraklashuviga bog’liq. Ungan urug’ nafas olish jarayonida kislorod qabul qilib, karbonat angidrid ajratadi. Ajralgan karbonat angidrid gazi probirkadagi ishqor bilan reaksiyaga kirishib bog’lanadi. Natijada kolba ichidagi havo siyraklashadi, uning o’rniga nay ichidagi rangli eritma ko’tariladi.
Nazorat uchun savollar.

1. 
   O’simliklarning nafas olishi nima?
   

2. 
   Uning umumiy tenglamasini yozing?
   

3. 
   Ungan urug’lar tomonidan kislorod qanday o’zlashtiriladi?