Кимё-биология факультети Тупрокшунослик кафедраси Сафарова Нилуфар

суғориш нормаси ва сув сарфи: Бухоро, Хоразм вилоятлари, Қорақалпоғистон Республикасининг ўртача шўрланган тупроқларида кузги ғалла асосан чеклар орқали суғорилиши, чекларнинг катталиги, шўрланиш даражаси, тупроқнинг механик таркиби, сизот сувларининг узоқ-яқинлигига қараб 0,3 гектарни ташкил этиши мумкин. Бундай суғорилганда чеклардаги сувнинг узоқ туриб қўллаб қолишига йўл қўймаслик керак. Кузги ғалла экинидан 40-45 ц ҳосил олинган тупроқдаги қарийб 3,8-4,0 минг кубометр, 50-60 ц ҳосил олиш учун сарф этиладиган сув миқдори 4,5-5,0 минг кубометр бўлиши керак. Шу сабабли, Краснодар ўлкасидан келтирилган навлардан юқори ҳосил олиш учун биргина баҳор пайтида 5-6 марта ва ундан ҳам ортиқ маротаба суғориш талаб этилади. Акс ҳолда, бу навлардан юқори ҳосил олиш қийин. Экинлар тўла униб чиққунча ўз вазнига нисбатан 47-48% сув талаб этади.
Тажриба буғдойлари ёппасига суғориш усулида 6 марта суғорилди. Ердаги намликнинг етарлилиги ҳисобига майсалаш фазаси охири, тупланиш босқичи бошларида биринчи сув берилди. Кузги буғдой кузги-қишки нам заҳирасидан яхши фойдаланади. Тажриба майдонининг кичиклиги ва техника воситалардан фойдаланиш ноқулайлиги ҳисобига ёппасига суғорилган бўлса-да, кенг майдонларда эгатлаб суғориш ўзининг афзалликларига эга. Эгатлаб суғоришда сув сарфи анча тежалади. 1-суғориш шўрни ювишга ҳам кирганлиги сабабли сув сарфи кўп – 1400 м3/га. Кейинги суғоришларда 700-750 м3/га сув сарфланди. Ўртача сув сарфи 700-750 м3/га. Ирригация эрозияси кузатилмади. Буғдойни парваришда тупроқ намлиги оптимал даражада сақлаб турилса, ўсимлик баҳорги-ёзги гармселдан зарарланмайди.
– ўғитлаш меъёри: “Ғалла” илмий ишлаб чиқариш бирлашмасида олиб борилган тажрибаларнинг кўрсатишича, бошоқли дон экинларининг ҳосилини ва дон таркибидаги оқсил, клейковина миқдорини оширишда кечки муддатларда (бошоқлаш-гуллаш) азотли ўғитлар билан қўшимча озиқлантириш муҳимлигини кўрсатади. Бунда аммиакли селитра ёки карбомид ўғитларининг 1:1 нисбатда сувда (эритилган 30% ли) эритмаси кечки озиқлантириш ОВХ-28 ёки ОН-400 маркали штангали пуркагичлар ёрдамида ўтказилганда ҳосилдорлик гектарига 8,0-10,0ц дон таркибидаги оқсил 2-4,0%га ошгани маълум бўлди. Минерал ўғит ҳисобланганда ҳар бир центнер ҳосилдорликка 5 кг соф ҳолда азот ажратилади. Азот-фосфор-калий ўғити 1:0,8:0,3 нисбатда берилади.