Кимё-биология факультети Тупрокшунослик кафедраси Сафарова Нилуфар

Ҳосилдорлиги: нав маҳсулдор, ҳосилдорлиги гектаридан 72,6 центнерни ташкил этади,
Нонбоплик сифати: дон сифати юқори, дон сифати бўйича “Қимматбаҳо”, минерал озиқлантириш тўғри нисбатларда ўтказилганда “Кучли” дон ҳам бериши мумкин.
Касалликларга чидамлилиги: чанг қоракуяга чидамлилиги юқори, сариқ ва поя зангига чидамли, дала шароитида ун шудринг ва сипориоз касалликларига чидамли, бошоқ фузариозига ўртача чидамли, қўнғир занг касаллигига берилувчан. Қурғоқчиликка чидамли, совуққа ўртачадан юқори.
Экиш муддати: минтақа учун мақбул муддатлар ҳисобланади.
Экиш меъёри: гектарига 5,0 млн дона унувчан уруғ ҳисобида белгиланади.
2.3. Тажриба ўтказилган йилнинг об-ҳаво шароити
Бухоро вилояти иқлим шароити: – ХХ асрнинг иккинчи ярмига келиб инсонннинг табиат ишларига аралашуви, яъни антропоген таъсир даражаси тезлашиб кетди. Омиллар вақтга нисбатан ўзгарувчан, шундай экан, уларнинг ўзаро таъсири ҳам ўзгарувчандир. Демак, ўзаро таъсир асосида ҳосил бўладиган муҳит ҳам ўзгарувчандир. Марказий Осиё минтақасининг энг катта экологик муаммоси Орол денгизининг қуриши оқибатида пайдо бўлди. Собиқ иттифоқ даврида қўриқ ерларнинг кўплаб очилиши, денгизга қуйиладиган сувнинг кўп қисми ана шу янги ерларни суғоришга сарфланиши оқибатида денгиз сатҳининг кескин камайишиига олиб келди. Денгиз майдонидаги бир неча минг гектар ернинг очилиб қолиши, сувнинг жуда кўп шўрланиши, сувсиз майдонлардан чанг-тўзон билан кўтарилаётган тузнинг оролбўйи минтақаларида тарқалиши нафақат оролбўйи, балки бутун дунё муаммосига айланди. Орол денгизи антропоген таъсирга учраб, бугунги кунда денгизни ягона географик объект сифатида сақлаб қолиш масаласи турибди. Денгиз ҳавзасида яшайдиган 35 миллиондан ортиқ киши, шу жумладан Ўзбекистон аҳолисининг катта қисми ҳам бу таъсир остида яшамоқда. Бухоро вилояти ҳам географик жиҳатдан ярим саҳро худудига кириб, Орол денгизига яқин жойлашган. Сўнгги йилларда дунё миқёсида кузатилаётган глобал исишлар, тупроқ-иқлим шароити ўзгаришининг Бухоро вилоятида ҳам кузатилиши бевосита Орол денгизи сувининг қуриши билан боғлиқ.
Кўп йиллик маълумотларга кўра, вилоятимизда йиллик ёғин миқдори 137,2 мм ни ташкил этиб, ёғин-сочиннинг 60%и асосан январь-апрель ойларига тўғри келади. Сув буғланиши эса йил давомида 1000 метр квадратда 1700 мм атрофида бўлади. Иқлим кескин континентал бўлиб, қиши – қуруқ, аёзли, ёзи эса ўта қуруқ – иссиқ гармселлардан иборат. Йил давомида шамоллар эсиб, унинг 60 %и 16-20 м/сек тезликда, 15% и эса 10-16 м/сек тезликда эсади. Июль-август ойларида эсадиган иссиқ шамоллар гармселга айланади. Натижада ҳавонинг нисбий намлиги 10-15 % га тушиб кетади. Бундай тупроқ-иқлим шароитида қишлоқ хўжалик экинларидан юқори ҳосил олиш ўзига етарлича қийинчиликлар туғдиради. Бухоро вилоятида юқори ҳосил олиш учун агротехник ва агробиологик тадбирларни ўз вақтида олиб бориш, илғор фермерларнинг тажрибаларидан фойдаланиш, илм-фан ютуқларини ишлаб чиқаришга тадбиқ этиб, улардан оқилона фойдаланиш муҳим.
Бухоро метеорология расадхонасидан олинган маълумотлар асосида 2008-2009 йиллардаги об-ҳаво маълумотларини таҳлил қиламиз. Ушбу маълумотлар 9-жадвалда берилган.


9-жадвал