Кимё, биологик кимё ва молекуляр биология фанидан

2-MAVZU: POLI VA GETEROFUNKTSIONAL VA GETEROHALQALI BIRIKMALAR.


MAVZU MAKSADI: Organik birikmalarning kislota-asos xosslari. Organizmda boradigan moddalar almashinuvi uzgarishlarini tushinish uchun alifatik va aromatik geterofunktsional birikmalarning tuzilishi va xossalarini urgatish.


MAVZU REJASI:

1. 
   Xayotiy jarayonlarda ishtirok etuvchi getero- va polifunktsional birikmalar xakida tushuncha.
   
2. 
   Aminospirtlar: kolamin, xolin va ularni xosilalari.
   
3. 
   Oksi va aminokislotalar.
   
4. 
   Oksokilotalar: alьdegidokislotalar va ketokislotalar.
   
5. 
   Tarkibida benzol xalkasi tutuvchi dorivor moddalar:
   
   1. 
      n-Aminobenzoy kislotasi va uning xosilasi.
      
   2. 
      Sulfanil kislota va uning xosilasi.
      
   3. 
      Salitsil kislota va uning xosilasi.
      

Tirik organizmlarda sodir buladigan modda almashinuv jarayonlari ularni amalga oshirishi natijasida xosil buladigan tabiatiga kura ikki katta guruxga bulish mumkin:

1. 
   Katabolitik jarayonlar (katabolizm) natijasida yukori molekulyar moddalar oksidlanib kuyi molekulyar moddalarga aylanadi va natijada katta mikdorda energiya ajralib chikadi. Masalan, ozika maxsulotlarining organizm tomonidan uzlashtirilishi.
   
2. 
   Anaboltik jarayonlar (anabolizm) natijasida kuyi molekulyar moddalardan yukori molekulyar moddalar sintezlanadi. Masalan, aminokislotlalardan oksil molekulalarini sintezlanishi.
   

Ana shu jarayonlarda ishtirok etuvchi aksariyat moddalar tarkiblarini tuzulishi buyicha poli- va geterofunktsional tabiatiga ega buladi. Moddalarni bunday tabiati ularni turli bioximiyaviy jarayonlarda ishtirokini uziga xosligini belgilaydigan asosiy mezon bulib xisoblanadi.
Bunday molekulalar, tarkibida ikki va undan ortik gidroksil, amino, karboksil, sulьfogidril va boshka guruxlar bulishi mumkin.

1. 
   Kup atomli spirtlar:
   

CH₂-OH CH₂-OH
 
CH-OH Propantriol 1,2,3 CH₂-OH etanol 1,2

CH₂-OH

2. 
   Ikki atomli fenollar:
   

O N ON ON
ON


ON
ON