Kegl cc pechat indd

Amaliy topshiriq
1. Uyingizdan maktabga kelguncha qancha mexanik ish bajar-
ga ningizni hisoblab ko‘ring. Yo‘lni gorizontal tekis deb hisob-
lang.
2. Narvonga yoki stol ustiga chiqing. Bunda bajargan mexanik 
ishingizni hisoblab, daftaringizga yozing.

---

73
29-MAVZU
ENERGIYA TURLARI. QUVVAT
G‘isht bilan mix qoqish misolida Siz, g‘ishtni qancha yuqoriga 
ko‘tarib mixga tashlab yuborsangiz, taxtaga shuncha chuqurroq 
kirishini bilib oldingiz. Demak, g‘ishtning ish bajara olish qobiliyati, 
ya’ni energiyasi uning vaziyatiga bog‘liq bo‘lar ekan.
O‘zaro ta’sirlashuvchi jismlarning bir-biriga nisbatan joylashuvi 
tufayli ega bo‘lgan energiyasi
 
potensial ener giya 
deb
 
ataladi.
Berilgan misolda g‘ishtning bajargan ishi 
A
= 
F
og‘ir.

kuch
 · 
h
ga teng. 
Bunda, 
F
og‘ir.
kuch
– g‘ishtning 
og‘irlik 
kuchi; 
h
– g‘ishtning 
mix 
qalpog‘iga nisbatan balandligi. Bu ish g‘ishtning energiyasi hisobiga 
bajarilganligi uchun uning potensial energiyasi 
E
p
 = F
og‘ir. kuch
 · 
h
yoki
E
p
= 
mgh.
Buraladigan soatlarda prujinasini siqib, unda potensial 
energiya hosil qilinadi. So‘ngra prujina asta-sekin yoyilib soat 
mexanizmini, ya’ni strelkalarni harakatga keltirib, mexanik 
ish bajaradi. Daryolarni to‘sib, to‘g‘onlar quriladi. Bunda 
suvning balandligi ko‘tariladi. So‘ngra bu suv maxsus quvurlar 
orqali tushirilib, suv yo‘liga o‘rnatilgan parraklarni aylantiradi. 
Jismlar potensial energiyadan tashqari kinetik energiyaga ham 
ega bo‘lishi mumkin.