Kegl cc pechat indd

Kinetik energiya
jismlarning tezligi tufayli 
mavjud bo‘ladi.
.
47-rasm.
Masalan, tekis ariqda oqayotgan suv unga o‘r-
na tilgan charxpalakni aylan 
tiradi. Shamol ham 
par raklarni aylantiradi.
Jism bir vaqtning o‘zida ham potensial, ham 
kinetik energiyaga ega bo‘lishi mumkin. Masalan, 
Yerdan ma’lum balandlikka ko‘tarib qo‘yilgan jism 
(I holat) faqat potensial energiyaga ega bo‘ladi (47-
rasm). Jism erkin qo‘yib yuborilsa, tushayotganda 
balandligi kamayadi, lekin tezligi ortadi. Jism II 
holatda yerdan 
h
1
balandlikda bo‘lganligi uchun 

---

74
potensial energiyaga ega bo‘lsa, tezlikka ega bo‘lganligi tufayli kinetik 
energiyaga ham ega bo‘ladi.
Tabiatda energiyaning ko‘pgina turlari mav 
jud. 
Issiqlik energiyasi, 
elektr energiyasi, yadro energiyasi, quyosh energiyasi
 
va h.k. 
Avtomobil, samolyot, katta kemalarni yurgi 
zishda benzin, kerosin, 
dizel yonilg‘isi deb ata 
luvchi neft mahsulotlari dvigatellarda yoqilib, 
issiqlik energiyasi hosil qilinadi. So‘ngra issiqlik energiyasi mexanik 
ishga aylanadi. Xuddi shunday, elektr stansiyalarda suvning mexanik 
energiyasi yoki yoqilg‘i yonishi tufayli hosil qilingan issiqlik energiyasi 
elektr energiyasiga aylantiriladi. Sanoatda, maishiy xizmatda elektr 
energiyasi boshqa turdagi energiyaga yoki ishga aylanadi.
Insonlar va hayvonlar ham faoliyat ko‘rsatishlari uchun energiya 
sarflaydilar. Ular bu energiyani iste’mol qiladigan oziqalaridan oladilar. 
Har kuni katta yoshli kishilarga 15 
000 
000 J, maktab yoshidagi 
bolalarga (11–15 yosh) – 12 000 000 J energiya kerak bo‘ladi.
Aynan bir xil ishni bajarish uchun turlicha vaqt kerak bo‘lishi 
mumkin. Masalan, 10 
000 ta g‘ishtni 100 m ga tashish uchun ikki 
kishi kuni bilan ishlashi kerak bo‘lsa, mashinada bu ishni bir necha 
minutlarda bajarish mumkin. Ishning tez yoki sekin bajarilishini 
ko‘rsatadigan kattalik sifatida