Кўчмас мулк иқтисодиёти

2.4. Кўчмас мулк объектларининг эскириши 
 
Кўчмас мулк объекти ҳаёт цикли аниқ қонуниятларга бўйсунади
13
,ҳамда иқтисодий 
ва жисмоний ҳаёт муддатларини қамраб олади.
1.
Кўчмас мулкнинг иқтисодий ҳаёти муддати
, объект даромад манбаи сифатида 
ишлатилиши мумкин бўлган давр вақтини белгилайди. Объектни яхшилаш мақсадида 
амалга ошиилаётган харажатлар объект қийматини оширишдан тўхтаганда (яъни, 
қилинган харажат у келтирадиган дароматдан кам бўлганда) иқтисодий ҳаёт муддати 
тугайди. 
2.
Жисмоний ҳаётнинг типик муддати -кўчмас мулк объектининг бузиб 
ташлангунгача яроқли ҳолда мавжуд бўлишининг реал давридир. У меъёрий ҳужжатлар 
билан аниқланади. Кўчмас мулк объектларининг жисмоний ва иқтисодий ҳаёт муддатлари 
объектив характерга эга, уни бошқариш мумкин, аммо ундан вос кечиб бўлмайди. 
3.
Кўчмас мулк ҳаёт даври -объект мавжуд бўлиб, унда яшаш ёки ишлаш мумкин 
бўлган вақт бўлагидир. 
Кўчмас мулк объекти ҳаёт даври нуқтаи назаридан қуйидаги муддатлар фарқланади: 
1.
Самарали ёш
, ташқи кўриниш, техник ҳолат каби кўрсаткичларга боғлиқ объект 
ёшини кўрсатади. 
2.
Хронологик (ҳақиқий) ёш, 
объектнинг ишга тушган пайтидан бошлаб 
эксплуатацияда бўлиш даврига мос келади. 
3.
Иқтисодий ҳаётнинг қолган муддати, 
эксперт-баҳоловчи томонидан объектни 
баҳолаш мақсадида ишлатилади ва баҳолаш санасидан то объектнинг иқтисодий ҳаёти 
тугагунгача бўлган даврни қамраб олади. 
Кўчмас мулк объектининг (ердан ташқари) жисмоний ҳаёти муддатининг 
давомийлиги, иқтисодий ва самарали ёши табиат қонунлари кучига эга, яъни эскиришига 
13
Х
арисон Г
. Оценка недвижимости / Инг.тилидан тарж. – М.: РОО, 1994. 
2. Сотиш, ижарага бериш кабиларни инобатга олган ҳолда илгари бунёд этилган кўчмас 
мулкка бўлган ҳуқуқларнинг алмашиниши. Бу босқичда киритилган инвестициялар 
қайтарилади, даромад кўрилади, ҳамда маънавий ва жисмоний эскириш бошланади. 
3. Кўчмас мулк объектларини бошқариш – эксплуатация, таъмирлаш, шаҳар 
инфратузилмалари ва коммунал хўжалик тизимлари даражасида сақлаб туриш. Бу босқич 
нисбатан давомий ва объект эксплуатациясининг мақсадга мувофиқлиги, ҳамда жисмоний ва 
маънавий эскиришларини бартараф қилиш харажатлари ўлчови билан чегараланиб қолади.