Katalitik modifikasiyalash

 
8.5. Gidrogenlangan o’simlik moylari va hayvon yog’larini rafinatsiyalash.
Ko’pchilik o’simlik moylaridan olinadigan salomaslarni rafinatsiyalash 
odatda ayrim qiyinchiliklarni tug’dirmaydi. Lekin, gidrogenlangan kit yog’i, raps 
moyi va ayrim boshqa yog’lar o’zlarini gidrogenlanmagan yog’larga nisbatan 
boshqacha tutadilar.Masalan, xom kit yog’i emulsiya hosil qilmay oson 
rafinatsiyalanadi. Gidrogenlangan yog’ aksincha sovun hosil bo’lish normal 
strukturasidan chetlashib, yuqori emulsiyalash xossasiga ega bo’ladi. hattoki, ayrim 
gidrogenlangan moylar shunday sovun strukturalarini beradilarki, ular dastlabki 
moylarni rafinatsiyasida olinadigan sovunning strukturalaridan farklanadilar. Linol 
va linolen kislotalari selektiv gidrogenlanganda oson izomerlanib, salomasda 
20%gacha,ayrim hollarda 40-45%gacha izoolein kislotasini to’planishiga olib 
keladi. 
To’yinmagan yog’ kislotalarini to’yingan kislotalarga o’tishi sovun 
plyonkalarini zich ( konsentrlangan ) holda hosil bo’lishiga va bir vaqtning o’zida 
ularning qovushqoqligini oshishiga olib keladi. Izoolein kislotalarining bo’lishi 
ikkinchi gidrofil guruhning saqlanishi hisobiga emulsiyalashni ta’minlaydi. 
Kungaboqar moyi yoki kit yog’i va salomaslarni rafinatsiyalashdan hosil bo’ladigan 
turli qovushqoqlik va suvlda erish xususiyatiga ega bo’ladilar.
Yog’larni gidrogenlash jarayonida karotin va karatinoidlarning 
to’yinmagan bog’larini vodorod bilan to’yinishi natijasida ular rangining turlicha 

---

109 
o’zgarishi ro’y beradi, ya’ni qisman yoki to’liq rangi yo’qoladi. Xlorofill va uning 
hosilalari sezilarli parchalanib ketadi. 
Shunday qilib, salomasni rafinatsiyasida chuqur o’zgargan bo’yovchi 
moddalarga duch kelamiz, shuning uchun ularni ajratish va salomasni yanada 
rangini oqartirishda yuqori konsentrasiyali ishqor eritmasi ham, aktivlangan 
oqlovchi tuproqlar bilan qayta ishlash ham samara bermaydi.