Katalitik modifikasiyalash

14.4-jadval 
Soya moyini Ni:Cu katalizatori ishtirokida gidrogenlash jarayonida yog’ 
kislota tarkibining o’zgarishi 
Namuna 
t.r 
Yog’ kislotalari miqdori, % 
C
16:0 
C
18:0
C
18:1
C
18:2
C
18:3
10,1 
4,2 
22,8 
54,1 
8,8 
1 
10,1 
4,2 
32,4 
47,9 
5,4 
2 
10,1 
4,2 
41,8 
40,2 
3,7 
3 
10,1 
4,2 
48,7 
34,6 
2,4 
4 
10,1 
4,3 
54,9 
29,1 
1,6 
5 
10,1 
4,8 
60,0 
25,3 
0,8 
6 
10,1 
5,2 
63,8 
20,8 
0,06 
14.4-jadvaldagi yog’ kislotalari miqdorining vaqt bo’yicha o’zgarishiga e’tibor 
berilsa, unda linolen kislotasining 8,8% dan 0,06% gacha kamayganligi va stearin 
kislotasining 4,2% dan 5,2% gacha oshganligi ko’rinadi. Kutilayotgan 
ko’rsatkichlarga ega gidrogenizat, gidrogenlashning 40-50 minutlari oralig’ida 

---

179 
olinganligi uchun shu oraliqdagi stearin va linolen kislotalarining miqdori mos 
ravishda 4,3-4,8 va1,6-0,8% ni tashkil etadi. 
14.5-jadval 
Soya moyini N-210 katalizatori ishtirokida gidrogenlash jarayonida yog’ 
kislota tarkibining o’zgarishi 
Namuna 
t.r 
Yog’ kislotalari miqdori, % 
S
16:0 
S
18:0
S
18:1
S
18:2
S
18:3
10,1 
4,2 
22,8 
54,1 
8,8 
1 
10,1 
4,2 
28,8 
50,4 
6,5 
2 
10,1 
4,3 
35,6 
45,7 
4,3 
3 
10,1 
4,5 
44,7 
37,5 
3,2 
4 
10,1 
5,6 
52,0 
30,2 
2,1 
5 
10,1 
6,4 
58,2 
24,0 
1,1 
6 
10,1 
7,7 
64,1 
17,6 
0,5 
14.5-jadvalda esa linolen kislotasi miqdorini 8,8% dan 0,1% gacha 
kamayganligini va stearin kislotasini 4,2% dan 7,7% gacha oshganligini ko’rish 
mumkin. Gidrogenlashning 40-50 minutlari oralig’ida esa ularning miqdori mos 
ravishda 5,6-6,4 va 2,1-1,1%ni tashkil etadi. 
Yuqoridagi xar ikki jadvaldagi ma’lumotlarni tahlil qiladigan bo’lsak, soya 
moyini Ni:Cu va N-210 katalizatorlari ishtirokida gidrogenlab, yod soni deyarli bir 
xil bo’lgan gidrogenizatlar olinganda, N-210 ishtirokida olingan gidrogenizat 
tarkibidagi 
linolen 
kislotasining 
miqdori 
Ni:Cu 
ishtirokida 
olingan 
gidrogenizatnikidan ko’p bo’lishini ko’rishimiz mumkin. Bu, yuqorida ta’kidlab 
o’tganimizdek, misli katalizatorning linolen selektivligini yuqoriligi bilan 
izohlanadi. 
Odatda gidrogenlash jarayoni xom ashyoning sifati va olinadigan mahsulot 
turiga qarab 160-220 
0
C oralig’ida olib boriladi. Biroq jarayon selektiv olib 
boriladigan bo’lsa, harorat optimal bo’lishi talab etiladi. Haroratning jarayon 
selektivligi, gidrogenlash tezligi va izomerlanishga ta’sirini o’rganishga doir ko’plab 
tadqiqot ishlari mavjud[115,116]. 
Soya moyini qisman gidrogenlash jarayonida haroratning ta’sirini o’rganish va 
optimal haroratni aniqlash uchun soya moyini yuqorida qayd etilgan sharoitlarda 

---

180 
160-220 
0
C oralig’ida gidrogenlash tajribalari olib borildi. Gidrogenlash 
davomiyligi 50 minut. Tajriba natijalari, gidrogenizat yog’ kislota tarkibini 
o’zgarishiga qarab, jarayon selektivligini hisoblash orqali tahlil etildi. 
Ma’lumki, selektivlik koeffisiyenti S bosqichma-bosqich to’yinish sxemasi 
bo’yicha hisoblanadi[110]. 
k
3
k
2
k
1
Triyen --→ Diyen --→ Monoyen --→ To’yingan 
б
о
о
б
Ле
Ол
Ол
Ле
Ле
k
k
S
−
−
=
=
2
3
/
(4.3) va
б
о
о
б
Л
С
С
Л
Л
k
k
S
−
−
=
=
1
2
/
(4.4) 
Tajriba natijalari asosida hisoblab topilgan selektivlik koeffisiyentlarining 
jarayon haroratiga bog’liqlik grafiklari 14.1 va 14.2-rasmlarda ko’rsatilgan.