Kasimova Gulyar Axmatovna Sholdarov Dilshod Azimiddin o’g’li

. 
 
9.3.
Pensiya ta’minotida «ijtimoiy risklar» tushunchasi 
«Risk»
1
tushunchasining fan olamiga kirib kelishi, har qanday iqtisodiy 
jarayonlarga uning bevosita ta’sirini har xil ko’rinishdagi omillar orqali aniqlash 
imkonini berdi. Bu esa riskni iqtisodiy jarayonlarga bevosita ta’sir qiluvchi yoki 
1
 
http://www.cfin.ru/finanalysis/risk/risk_ctrl.shtml
 

---

327 
daromad manbaini belgilab beruvchi kategoriya sifatida qarash zarurligini asosladi. 
Hozirgi kungacha juda ko’plab risklarni yuzaga keltiruvchi omillarni oldini olish, 
baholash va boshqarish usullari hanuzgacha jahon olimlari tomonidan to’liq ishlab 
chiqilmadi. Bu esa risklarini ob’ektiv va sub’ektiv jihatdan yanada to’liq 
o’rganishni, turli sohalarda, xususan, pensiya ta’minotida risklarning funktsiyasini 
belgilovchi qonun va qoidalarini yanada takomillashtirishni talab etadi. 
Professor V.M.Usoskin «risk» doimo noaniqlik bilan birga kelib, o’z navbatida 
oldindan ko’ra bilish qiyin yoki mumkin bo’lmagan voqealar bilan bog’liq bo’ladi, 
deb izohlaydi. Biznes Oksford lug’otida «risk – xavf-xatar, yo’qotish yoki zarar 
ko’rish» degan tushunchani bildiradi»
151
. V.V.Shaxov esa risk-xavfsiz bo’lgan, 
ma’lum bo’lmagan natija uchun qaror qabul qilishdir deb izohlaydi.
D.Shekl o’z ishlarida esa riskni «bilmasdan» «kutilmagan xodisa» tushunchalari 
orqali asoslab berishga harakat qilgan. Chikago maktabining namoyondalari 
«tushunmovchilik», ya’ni «risk» to’g’risidagi muammolarni ochib berishda ham 
katta rol o’ynadilar. Bu maktabning yorkin namoyondasi F.Samo daromad orqali 
yuzaga keladigan riskni kelajakda sodir bo’lishi mumkin bo’ladigan «noaniqlik», 
«tushunmovchilik» deya ta’riflagan. «Noaniqlik»ni yuzaga kelishi bu olingan 
daromad va kutilayotgan daromadni darajasi bilan bog’liq bo’lib, bu hamisha 
daromadga erishishga emas, balki o’sha teskari munosabat zarar ko’rishga ham 
olib kelishi mumkin, deb izohlaydi. «Risk» bu iqtisodiyotdagi har xil 
kategoriyalarda paydo bo’ladigan, kengayib boradigan tushunchadir. «Risk» 
kategoriyasini aniqlash, ularni boshqarish va baholash usularini yaratilishi ko’p 
sohalarda muhim o’zgarishlarga olib keldi. «Risk» tushunchasi ko’p qirrali so’zlar 
bilan umumlashgan, har bir jumla orqali yoritilganda ma’lum bir yo’nalishlarni 
belgilab beradi.