Kasimova Gulyar Axmatovna Sholdarov Dilshod Azimiddin o’g’li

»
150
.
Masalan, XX asr oxirlariga kelib Evropa Ittifoqiga a’zo bo’lgan Gretsiya, 
Ispaniya, Portugaliya va Italiya kabi davlatlarda pensiya to’lovlarining o’rtacha 
miqdori pensionerlar ishlab turgan davrdagi o’rtacha oylik ish haqi miqdorining 
80-90 foizini tashkil etadi. Bunday holatda milliy pensiya fondlarida yig’ilgan 
mablag’lar shu kabi katta miqdordagi xarajatlar uchun kamlik qiladi. Hukumatlar 
esa xarajatlarning etishmagan qismini davlat byudjeti hisobidan to’ldiradilar. 
Yildan-yilga o’sib boruvchi mablag’lar defitsiti esa, ichki va tashqi davlat qarzlari 
hisobiga qoplandi. Endilikda qarzni to’lov muddati kelgan vaqtda davlat moliya 
tizimi defolt darajasiga kelib qoldi. 
«Rossiya Federatsiyasila pensiya tizimini isloh qilish dasturi oxirgi 15 yil 
davomida bir necha marotaba o’zgardi, uning jamg’arib boriladigan qismi bir 
qaraganda davlat byudjeti hisobidan, bir vaqt o’tib, aholining ish haqi hisobidan 
ixtiyoriylik, majburiylik, aralash usullarda amalga oshirilishi belgilandi. Davlat 
149
Jun Peng. State and Local Pension Fund Management. (Public Administration and Public Policy) 0 th Edition. 
USA: Publisher: Auerbach Publications (August 21, 2008). – P. 1 
150
Abdullaev Z. O’zbekistonning 2015 yildagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish natijalari kelgusi taraqqiyoti mustahkam 
zamindir. \\ Moliya. -Toshkent. 2016. -№1. – B.11.

---

326 
tomonidan kuchli nazorat qilinmagan mablag’larni fondlar o’rtasidagi taqsimoti 
esa yanada chalkash mexanizmlarga asoslandi. Natajada aholiga va’da qilingan 
jamg’arib boriluvchi pensiya fondidagi mablag’lar hukumat qaroriga asosan davlat 
pensiya fondi ixtiyoriga, uning moliyaviy defitsitini qoplash maqsadida olib 
qo’yildi
.
O’zbekistonda pensiya fondiga yig’iluvchi va aniq maqsadli ravishda 
sarflanuvchi moliyaviy mablag’lar 1993 yildan beri davlat tomonidan qabul 
qilingan qonuniy-huquqiy me’yorlar asosida amalga oshirib kelinmoqda. Bu 
sohadagi islohotlar ham ma’lum bir dastur asosida bosqichma-bosqich hayotga 
tadbiq etilmoqda. Masalan, yuridik shaxslardan byudjetdan tashqari Pensiya 
jamg’armasiga undirilayotgan yagona ijtimoiy to’lov miqdori 2000 yilda 37,2 
foizni, 2005 yilda 30,0 foizni tashkil etgan bo’lsa, 2015 yilda bu ko’rsatkich 24,8 
foizni tashkil qildi. Bundan tashqari, agar xorijiy mamlakatlarning aksariatida 
jamg’arib boriluvchi pensiya fondlariga mablag’lar aholi daromadi evaziga yoki 
yuridik shaxsning ish haqi fondi hisobiga amalga oshirilsa, O’zbekistonda 2004 
yildagi qonunga muvofiq, bu mablag’lar ish haqidan Davlat byudjeti hisobiga 
undiriluvchi jismoniy shaxslardan daromad solig’ining bir qismini jamg’arib 
boriluvchi pensiya ta’minotiga aholiga qo’shimcha pensiya mablag’larini 
to’lashning moliyaviy manbasi sifatida, har bir ishlovchiga Xalq bankida ochilgan 
shaxsiy hisobvaraqqa o’tkazish usulida amalga oshiriladi. O’zbekistonda 
fuqarolarning jamg’arib boriluvchi pensiya to’lovi davlat byudjeti mablag’lari 
hisobidan amalga oshiriladi, kelgusida bu sohada olib borilayotgan islohotlar 
yanada chuqurlashtiriladi