Кашмир қЎШИҒИ Қ и с с а Ўзбекистон лксм марказий Комитети

— Н аргиз, йўлинг олис, етоласанми?
Ғовлар кўп, сен енгиб ўтоласанми?
— М анзилга албатта етаман, дўстлар!
Ғов бўлса енгаман, ўтам ан, дўстлар!
— А гар бўрон турса, тўсса йўлингни, 
Х о р у д л а р 1 ёпишса, узса қўлингни,
Қ ум лар олов бўлиб куйдирса агар,
Й ўлларингни тўсса азим дарёлар,
Ў йлаган ўйидан қайтарми дилинг,
Сўйла, афсусини айтарми тилинг?
1 X о р у д — қишлоқ х ўж ал и к зараркунандаси, табиат 
офати.
11
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

— Д ўстлар, тўсолм айди Бўрон йўлимни,
У зиб таш лолм айди Х ор уд қўлимни.
Қ умлар олов бўлиб куйдирганда ҳам ,
Д арёлар тошса ҳам , мен туриб бардам , 
Ў йлаган ўйидан қайтмайди дилим,
А ф сус қўш иғини айтм айди тилим.
Н арги з гул л ар богининг ҳаётбахш тон- 
гини янгратиб, покиза севги ҳ ақ и д а куйлай- 
ди. У нинг қўш иги , сабот-матонати, ўз ёрига 
вафоси булбулларга ва қ у ш л а р га битмас- 
туганм ас севинч бағиш лайди. Ж а м и пар- 
р а н д а л а р ва гул л ар унга ж ў р бўладилар.
Қ алби ёш лик ва гў залл и к севинчи билан 
тўлиб-тошган қиз ўзига ж ў р бўлаётган бул- 
буллар, қ у ш л а р даврасида гулзор бўйлаб 
ўйи нга туш ади. Бу қувноқ куй садоларини 
узоқ-узоқлардаги қи ш л о қл ар н и н г қ и зл ар и
ҳам эш и тад и лар ва бунга ж ў р бўлиб, улар 
ҳам ж а р а н г л а г а н овозларини қў ш ад и л ар . 
Еқим ли ва ш ирин қ ў ш и қ тобора кучайиб, 
Г у л лар
боғини, 
бутун водийни 
қоплаб 
олади.
Турли-тум ан қ у ш л а р куй ига 
ўйнаган 
Н арги з қи ш л о қ қи злари ни н г янгроқ овоз- 
л ар и га бир зарбда оёқ таш лаб, я н а зўр эҳ- 
тирос билан ўйинга туш ади.
Н арги з ўйинини к ў р ган л ар унинг нафис 
қў л ва бош ҳ а р а к а тл а р и д а н , гоҳ қувониб,
13
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

гоҳ хумор-хумор боқиш идан унинг севгиси 
м а ш а қ қ а т л а р н и енга олиш ини туш унади- 
лар.
Қ и ш лоқ қи зларин и н г дўстона ва ёқимли 
к у й лар и оҳангига маст бўлиб узоқ ўйн аган 
Н аргиз гулзорда ётган к а тт а тош устига 
чиқиб ўтирди. У ян а хаёл денгизига г а р қ
бўлди.
У бутун вуж уди н и қоплаб олган севги 
ҳақида, Бам бур ҳ а қ и д а ўй лар эди.
Н арги з уни қачон кўрганини, туш и дам и, 
ўнгидами, юзма-юз келиб севиб қолган дам- 
лари н и эслай олмасди. Ш у-ш у бўлдию у, 
Бамбур муҳаббати билан банд. А н а шу 
муҳаббат Н аргизнинг ўй-хаёлини бутунлай 
ўраб-чирмаб т а ш л а га н эди. Бу савдо қачон, 
қаерда, қ а н д ай бош ланганини ҳ ам эслай 
олмасди ва эслаш ни ҳам истамас эди. Фа- 
қат у бўлса, у етиб келса-ю, ўзининг ўш а 
аж ойиб 
ҳ усн и ж ам оли
билан қарш и си да 
пайдо бўлса бас. Ф ақ ат ш униси эсидаки, 
ку н лар д ан бир кун тонг, эрта тонг м аҳ али , 
қуёш, саховатли қуёш илк ёғд у л ар и ёноғи- 
ни баланд-баланд қо я л ар га тенг кўм -кўк 
тераклар бошига сийпаб, Н ар ги зл ар боғига 
назар таш л аган да, ан а ш у .қ у ё ш ёғд у л ар и
поёндозидан у тушиб келган эди. Тушиб
14
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

келган эди-ю, Н арги з қош идан кетолмай 
қолган эди. Ш ун да у л ар ногаҳоний бир- 
б ирларидан кўзлари н и ололмай қолдилар. 
Ким кимнидир сеҳрлаб қўйган эди: ё Бам- 
бур Н аргизни, ё Н арги з Бамбурни. У лар 
узоқ-узоқ вақтгача бир-бирларидан кўзла- 
рини ололм адилар. Унинг чиройли қу р а л ай
кў зл ар и Н арги злар боғида эндигина бош 
к ў тар ган м ай салар сингари, чечакл ар син- 
гари яш наб, озгина уялиб, ийманиб кўрин- 
ган ал лан еч у к гўзал қиёф ага тикилганича 
қолди...
— Мен,— деди ан ч ад ан кейин ўзини ўнг- 
лаб Бамбур — асалари лар шоҳи ў ш а н д а ,— 
ш унча боғ-роғлар, тоғу тошлар, дала-даш т- 
лар кезиб сенингдай соҳибж амолни кўрма- 
дим. Сени излаб юрган эдим, охири топдим. 
Мен,— деди тағин энтикиб,— сени ойинаи 
ж аҳ о н д а кўриб эдим. Н еча йиллардирки , 
изладим ... Бу том онларда сени излаб от сол- 
м аганим бўстон қолмади. Энди мени рад 
этма, гўзал Наргиз, гул л ар м аликаси, ҳаёт 
нашидаси!..
О ртиқ ҳеч нарса демади, дея олмади 
ҳам... Қ атти қ ҳ аяж о н ичида. Энди у ахтар- 
ган гўзалини топганидан бениҳоя шод эди.
Н аргиз ҳам уни кўргандай эди. Ким бил-
15
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

син, балки у ҳам Бамбурни ойинаи жаҳон- 
да кўрганми, балки туш ида ёки хаёлида 
намоён 
бўлганмиди... 
Ҳ ар нечук 
бегона 
эмас эди. Н арги з ҳам ҳ ар куни бу бўстонга 
нечун бунчалар ш ош илишини, нечун бун- 
ч ал ар ясаниб-тусаниб чиқиш ини энди анг- 
лади. У Бамбурни деб, уни излаб чиқар 
экан, 
уни 
орзиқиб, тоқатсизланиб кутар 
экан, бу кутиш нинг маъносига энди тушун- 
ди. Қ из ҳам уни севиб қолди, биринчи кў- 
р и ш даёқ ҳ аяж о н га тушди, севги бахти ва 
севги қувончи ж а ж ж и г и н а ю рагига сигмай 
қолди. Қизнинг оёқлари остида тиз чўкиб 
турган Бамбур унга тикилиб, кўзлари қа- 
м аш ган дай бўлди ва ундан кўзини олиши 
биланоқ қиз ҳ аяж он билан деди:
— Й ўқ, йўқ, олма кўзингни, мен ҳам 
ан чадан буён сени кутардим, интизор бўлиб 
кутардим , 
Бамбур, 
кўзларим
йўлингда 
эди...— Н аргизнинг катта-катта 
чиройли 
кў зл ар и д а севинч ёш лари ялтиради.
Ш у-шу бўлди-ю, улар ҳар тонг шу боғда, 
шу харсанг тош ёнида, қуёш илк ёғд улари 
ёноғини баланд-баланд қояларга, кўм -кўк 
теракларнинг уч-учига сийпаб, нарги злар 
боғига назар таш лаган ида кўри ш адиган бў- 
лиш ди. Гўё уларнинг бахтларисиз дунёда
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

бахт й ў қ эдй. Н аргизнинг дугоналари ҳам 
бундан бахтиёр эдилар. Биллури й сойлар 
тошиб, ҳайқириб, м аъсум ва масъуд гуллар 
яш наб, ў злари га оро бериб, қулф уриб ёт- 
ган бу оромгоҳда, қўш иқ айтиб, ҳаволаб 
юрган бу беозор қуш лар масканида ф ақ ат 
ш одлик суруригина ҳоким эди.
Оромгоҳ тўйга тайёрланарди. Б у бахт 
м асканини зимдан кузатиб, кўролмай, ҳа- 
сад оловида қовурилиб юрган омонлик душ- 
м ан лар и чидаб туролмади, Н арги з билан 
Б ам бур бахтига, омонлик диёри бахтига 
ға ш л а р и келди, тўйни бузм оққа ш ай лан иш - 
ди, улар н и н г й ў л л а р и га ай ғо қч и л ар қўйиш- 
ди, ишни ҳар куни эрта тонгдан улар йўли- 
га нурдан поёндоз таш лаб учратувчи қуёш 
йўлини тўсиш дан бошладилар. Осмони фа- 
лакн и
гала-гала 
булутлар билан қоплаб 
таш л ад и л ар . Ҳ ам маёқни тун зулм ати босди.
А м мо Бам бур а д а ш м а й Н арги з висолига 
етиб 
келаверди. 
Ч у н ки Н арги з 
висоли 
унинг йўлини ойдиндек ёритиб турарди. 
Қ ора к у ч л а р тағин ҳ ам баттарроқ ғазабга 
миниш ди. Ҳ ам ф и кр, ҳ а м д а р д л а р и м омақал- 
дироқ билан ч а қм о қн и ёрдам га чақирди- 
лар. Осмони ф а л а к д а х ар сан гл ар юмалаб, 
ч а қ м о қ л а р
чақи лд и. 
Бам бур й ў л л а р и д а
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

зи лзи л а пайдо бўлди. А м м о Бам бур бари 
бир 
етиб 
келаверди. Ч унки Н аргизни нг 
ором бахш
бўйи 
димоғида эди. Б ў лм ад и , 
қувринди-чувриндилар тимсоли 
Хорудни 
иш га солдилар. Хоруд бор кучи билан ти- 
риклик оламини домига тортди. Бам бур йў- 
л и да у чраган ҳ ам м а гўзалликни, дарёни, 
чам анн и қуритиб таш лади, чўлу биёбонга 
айлантирди.
А ммо Бам бур бу саф ар ҳам ад аш м ад и . 
Н аргизини топиб келди. Евузлар газаби да- 
рё бўлиб тошди. Энди Бўроннинг ўзи иш га 
туш ди. Б ўрон ўзининг энг аш адди й даж - 
ж ол лар и н и чақирди. Н арги з билан Бамбур 
йўлини ер юзидан супуриб таш л ан глар , то- 
ки о р ал ар и д а ўтиб бўлмас тоғлар, ж а р л а р
пайдо бўлсин, деб ўкирди! Дунё томи ўпи- 
рилди, м авж удот остин-устун бўлди. Ором 
водийси билан гуллар диёри ҳ а м м а томон- 
д ан қирқиб таш ланди. Энди у бир оролдай, 
ёлғиз оролдай бўлиб қолди. Энди Бамбур 
етиб келолмай қолди. Қ ора ку ч л ар муроди- 
га етишди. Ш унда Н аргиз қош ида тағин 
ўш а д а ж ж о л Бўрон, вайроналар соҳиби, 
барча қора ку ч л ар тимсоли Б ўрон пайдо 
бўлди, унинг вуж удидан тўзон ҳиди анқир, 
чанг, хазон тўкилиб турарди.
18
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

— М ана кўрди нгм и,— деди унга, ж аҳан- 
нам оловлари чақн аб турган к ў зл ар и н и ти- 
киб,— қ а н д ай ях ш и кўрам ан сени, Наргиз! 
У энди йўқ, қайтиб келмайди, келолмайди 
ҳ а м ,— деди ҳатто Бамбур номини ҳам ата- 
май. — Б оғингга келадиган ҳ ам м а й ў л л ар
қирқиб таш ланди, ҳ а м м а ч а м а н л а р ер би- 
л ан яксон бўлди. Ф а қ а т сенгина, сенинг бо- 
гинггина қолди. Энди р а д этма қўлимни, 
Наргиз! Б ари бир энди фойдаси йўқ.
Н аргиз очилиб турган япроқларини, у 
босиб турган этаклари ни силтаб йиғиб ол- 
гандай, хўм райиб йигиб олди.
— Б ўрон ,— деди унга оҳиста тик боқиб, 
бу саф ар ун дан ҳам, унинг д аҳ ш атл и вужу- 
дидан ҳам ҳ айи қм ади . — Сен билан биз ҳеч 
қ а ч о н к е л и ш а о л м а й м и з ! Ер б и лан офтоб 
балки бирлаш ур, аммо омонлик билан ёвуз- 
лик, у р у ш билан тинчлик — ҳеч қачон! Ово- 
ра бўлма, дарёларни терс буриб, тоғларни 
ағд арган и н гд а ҳам м ақсадингга етолмай- 
сан! Гулни узиб таш лайсан, аммо ҳам иш а 
очилаверади! 
Очилаверади! Очилаверади! 
Б амбурнинг й ў л л ар и га ўт қўясан, бари бир 
у келаверади! Тоғлар пайдо қиласан, бари 
бир у келаверади, йўлларим изни дарёлар 
билан тўсарсан, бари бир у, сув кечиб ке-
19
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

лаверади! Келаверади! Келаверади! Ҳ ам м а 
н арсага қодирсан, аммо севиш ганларни аж - 
ратиб таш л аш га асло қодир эмассан!
Н аргизнинг сўнгги сўзи Бўронни ларза- 
га келтирди! Н аргизни ўраб турган гуллар, 
дугоналари, қуш лар, қум ри лар, булбуллар, 
ж ам и ки гиёҳлар гуриллаб, ч у гуллаб ч ап ак 
чалиш ди! Бўронга қараб бостириб борди- 
лар. Бўрон чекиниш га, ш арм андаси чиқиб 
чекиниш га м аж бур бўлди! Осмони ф ал ак д а, 
тог ч ў ққ и л ар и д а кузатиб турган ҳам ф икр- 
л а р и
ҳам
ҳайрон қолишди, чекинишди. 
Н аргиз ҳамон Бўронга бостириб борарди...
Н аргиз мана қан д ай воқеаларни эслаб, 
хаёлидан ўтказарди. У бу воқеаларни эс- 
л аш н и яхш и кўрарди. Ч унки бу унинг энг 
бахтиёр кун лар и д ан бири эди. Н арги з Бам- 
бур ўй-хаёли билан яш арди.
Г уллар боғидаги бир тош орқасидан яп- 
роқларини ёйиб, хандон очилган лола қад- 
ди-қоматини кўтарди.
Л ола Н аргизнинг садоқатли дўсти эди. 
У, қип-қизил шоҳига ўралиб, ўз чиройини 
намоён қи ларкан , битта-битта қ а д а м таш- 
лаб, ширин табассум билан унинг ёнига 
келди. Л олани барча гул л ар кутиб олди. 
У ларнинг ҳурм ати дан Л ола а қ л и расолиги
2 0
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ва самимийлиги билан, садоқати ва илти- 
фоти билан, ш иринлиги ва гўзаллиги билан 
д ўстлари ва дугоналарининг чин севгисига 
сазовор бўлгани сезилиб турарди.
Л оланинг катта-катта чиройли кў зл ар и
ўтдай чақнайди, қали н қош лари ўсма қўй- 
гандай пайваста, и п ак ки приклари эса чи- 
ройли кўзларини яш ириб турарди. Унинг 
узун бўйи ўз ж ам оли га яраш иб турипти. 
У ўз оти билан Л ола: кўйлаги ҳам, ним- 
часи ҳам, бошидаги ш инам телпаги ҳам, 
хуллас кийим ларининг ҳаммаси тўқ-қи зил 
шоҳидан. Ф ақ ат енгларидагина, қулоқлари- 
даги исиргаларидагина, бўйнидаги маржон- 
л ар и д аги н а япроқларни эслатувчи кўм-кўк 
ҳ о ш и ял ар кўри над и холос.
У ўзига хос самимийлик билан Наргиз- 
нинг елкасига қўл таш лади-да, ёқимли овоз 
билан сўради:
— Азиз дугонам, нега маъюс кўринасиз, 
нега хаф асиз?
— Севги азоби ю ракларим ни тирнайди, 
Л о л аж о н ,— деб жавоб берди Наргиз.
— Асло алам чекманг, мурод-мақсадин- 
гизга етасиз. Ботир Бам бур келади. Эҳтимол 
у ҳ ам сизни эслаб тоғу тош ларда, зу л м ат 
босган боғу бўстонларда кезиб юргандир.
21
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Лола ширин сўзлари билан ўз дугонаси- 
ни юпатди, унинг умидига умид, ишончига 
ишонч қўш ди.
Шу пайтда Г у л лар боғидан А тиргул чи- 
қиб келди. Х удди дугоналари каби у ҳам 
баҳор билан яш наган, очилган, 
етилган, 
ясан ган эди.
А тиргул келиш и билан гулларнинг сев- 
ги ҳақи даги суҳбати ян а ҳам қизиб кетди.
Гуллар иш қ ҳ ақ и д а куй ласалар, қ у ш л ар
садоқат ҳ ақи д а чуғурлаш иб баҳс қи ли ш ар, 
гул л ар Н арги зга тасалли берсалар, булбул- 
лар ч ах -чах лаб Б а м б у р н и Г у л л а р б оғи га 
ч ақи рад и лар. Х у л ла с қў ш и қ яна авж ига 
минди. Цуш тилини билувчилар, гул тили- 
ни туш ун увчилар уларнинг сеҳргар қўши- 
ғини бундай т а р ж и м а қи лади лар: