“kasbiy pedagogika” fan sifatida

4.2. TA’LIM VA ISHLAB CHIQARISH O’RTASIDAGI ALOQALARNI AMALGA OSHIRISH JARAYONLARI

Reja:

1. 
   Korxonalarning yangi xo‘jalik yuritishga o‘tishi jamiyatning yuqorimalakali mutaxassislarni tayyorlash ijtimoiy buyurtmasini bajarish.
   
2. 
   Ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar sharoitida kasbiy ta’lim tizimini islohqilish.
   
3. 
   «Ijtimoiy hamkorlik» tushunchasi. Ijtimoiy hamkorlar bilan faoliyatyuritishda ta’lim muasasalarining mustaqilligini oshirish.
   
4. 
   Korxona va ta’lim muassasalarining yangi turdagi hamkorlik shakllari: ijtimoiy hamkorlar bilan ikki yoqlama, uch yoqlama shartnomalari.
   

1. Korxonalarning yangi xo‘jalik yuritishga o‘tishi jamiyatning yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlash ijtimoiy buyurtmasini bajarish

Fan-texnika taraqqiyoti davrida ishchilarning mehnat qilish sharoiti o‘zgaradi, chunki ishlab chiqarish jarayonida ishchining bajaradigan faoliyati, dunyoqarashi, o‘rni o‘zgaradi. Ushbu o‘zgarishlar ishlab chiqarish bosqichlarining rivojlanishi yangi mayllarning o‘sishiga olib keladi. Ishchi ushbu rivojlanishdan foydalangan holda yangicha ishlashni hohlaydi. Ishchilarda yuzaga kelayotgan o‘zgarishlarning kuchayishida ishlab chiqarish omillari kuchli rol o‘ynaydi. Buning asosida jismoniy mehnat, ya’ni insonning bajaruvchilik funksiyasi yotadi.
Mehnatdagi asosiy o‘zgarish, avvalambor, insonlarning jipsligidan kelib chiqadi. Ma’lumki, ishlab chiqarish jarayonida inson asosan 4ta asosiy funksiyani bajaradi:

• 
  ishchi o‘z jismoniy harakati bilan aylantiruvchi va harakatlantiruvchi harakatlar hosil qilish uchun mehnat qurollarini ishlatadi;
  
• 
  mehnat qurollarini boshqaradi va ularga ta’sir ko‘rsatadi;
  
• 
  ularni to‘g‘rilaydi va ta’mirlaydi;
  
• 
  ularni loyihalashtiradi va ishlab chiqarish jarayoniga tatbiq qiladi.
  

Mehnatni boshqarishda zamonaviy ishchiga 1- va 2-funksiyalar doirasidagi ko‘rsatkichlar ahamiyatli bo‘lishi bilan bir qatorda mehnatning mazmuni va ijodiyligini oshirishda 3-4-funksiyalar ham muhimdir.
Tarixga nazar solib ko‘rsak, yuqori malakali ish darajasi oshib bormoqda. Masalan: 30-yillarda slesar ta’mirlovchi 9-10 ta stanokda ishlay olgan, hozirda esa 25-30ta stanokda bemalol ishlay oladi va 100dan ortiq metall va nometall materiallardan foydalanadi. Bundan tashqari u payvandlashni ham bilishi kerak. Tokarlik ishi yillar o‘tgan sari sezilarli darajada o‘zgaradi. 30-yillarda 3-razryadli tokar oddiy ishlarni master qo‘l ostida qilardi. 40-yillarda esa stanokning asosiy qismlarini, ya’ni zo‘riqish bo‘lganda sinadigan joylarni, oddiy qirquvchi va o‘lchov asboblarni sovitish va moylash, moylash suyuqligini ishlatishni ham bilishi kerak bo‘lgan. Yana tokar stanok markalarini va nuqsonli mahsulotni aniqlay olishi ham kerak.
60-yillarda esa tokar keng tarqalgan va universal stanoklar tuzilishini, oddiy va qirquvchi asboblarni qo‘llashni ko‘rsatma berishni, material o‘lchovlari va yuza tozaligini bilishi talab etilar edi.
70-yillarda tokar stanokning tuzilishi, ishga yaroqliligi hamda stanoklarni boshqarish qoidalarini tekshiruvchi o‘lchov asboblaridan foydalanish qoidalarini bilishi kerak bo‘lgan.
80-yillarda esa 3-razryadli tokar stanokda ishlash bilan birga elektronika ishlarini ham bajara olishi talab qilingan.
90-yillarda texnikaning rivojlanishi yangi tipdagi stanok ishchilarini shakllantirdi. Keng tarmoqli universal ishchilar vujudga keldi. Hozirda bu ishchilar 14ta ixtisosliklarni egallagan. Bu ixtisosliklardan tokarlik avtomatlarini sozlovchilar, yarim avtomat va avtomatlashtirilgan stanoklarni sozlovchi hamda boshqalar. Ishchi sozlovchilarning bu guruhi elektrotexnik bilimga ham egadirlar.