Kasbiy faoliyatda Axborot xavfsizligi” fani bo`yicha ma`ruzalar matni qarshi 2021-yil

Xeshlash funksiyasi
Xeshlash funksiyasi (xesh-funksiyasi) shunday o‘zgartirishki, kirish
yo‘liga uzunligi o‘zgaruvchan xabar M berilganida chiqish yo‘lida belgilan-
gan uzunlikdagi qator h(M) hosil bo‘ladi. Boshqacha aytganda, xesh-funksiya h(.) argument sifatida uzunligi ixtiyoriy xabar (hujjat) M ni qabul qiladi va belgilangan uzunlikdagi xesh-qiymat (xesh) H=h(M)ni qaytaradi.

Xeshni shakllantirish sxemasi.
Xesh-qiymat h(M) - xabar M ning daydjesti, ya’ni ixtiyoriy uzunlikdagi asosiy xabar Mning xichlantirilgan ikkilik ifodasi.
Xeshlash funksiyasi quyidagi xususiyatlarga ega bo‘lishi lozim:

1. 
   Xesh-funksiya ixtiyoriy o‘lchamli argumentga qo‘llanishi mumkin.
   
2. 
   Xesh-funksiya chiqish yo‘lining qiymati belgilangan o‘lchamga ega.
   
3. 
   Xesh-funksiya h(x) ni ixtiyoriy "x" uchun yetarlicha oson hisoblanadi. xesh-funksiyani hisoblash tezligi shunday bo‘lishi kerakki, xesh-funksiya ishlatilganida elektron raqamli imzoni tuzish va tekshirish tezligi xabarning o‘zidan foydalanilganiga qaraganda anchagina katta bo‘lsin.
   
4. 
   Xesh-funksiya matn M dagi orasiga qo‘yishlar (vstavki), chiqarib tashlashlar (vыbrosы), joyini o‘zgartirishlar va o‘zgarishlarga sezgir bo‘lishi lozim.
   
5. 
   Xesh-funksiya qaytarilmaslik xususiyatiga ega bo‘lishi lozim.
   
6. 
   Ikkita turli hujjatlar (ularning uzunligiga bog‘liq bo‘lmagan holda) xesh-funksiyalari qiymatlarining mos kelishi ehtimolligi juda kichkina bo‘lishi shart, ya’ni hisoblash nuqtai nazaridan h(x')=h(x) bo‘ladigan x' ≠ x ni topish mumkin emas.
   

NAZARIY SAVOLLAR

1. 
   Kriptologiyaning fan sifatida rivojlanishi. Asosiy terminlar.
   
2. 
   Kodlashtirishda alifboni tutgan o‘rni.
   
3. 
   Zamonaviy kriptografiya bo‘limlari.
   
4. 
   Shifrlash va deshifrlash jarayonlarini ifodalanishi?
   
5. 
   Simmetrik kriptotizim turlari?
   
6. 
   Assimetrik kriptotizim turlari?
   
7. 
   O‘rin almashtirishda shifrlash jarayoni?