Kasbiy faoliyatda Axborot xavfsizligi” fani bo`yicha ma`ruzalar matni qarshi 2021-yil

Simmetrik shifrlash tizimi

Shifrlash usullarining turkumlanishi.

Almashtirish (podstanovka) usullarining mohiyati bir alfavitda yozilgan axborot simvollarini boshqa alfavit simvollari bilan ma’lum qoida bo‘yicha almashtirishdan iboratdir.
Polialfavitli almashtirish usullari aytarlicha yuqori kripto bardoshlikka ega. Bu usullar dastlabki matn simvhollarini almashtirish
uchun bir necha alfavitdan foydalanishga asoslangan.
Polialfavitli almashtirish algoritmlari ichida Vijiner jadvali (matritsasi) T_B ni ishlatuvchi algoritm eng keng tarqalgan. Vijiner ja-dvali [RxR] o‘lchamli kvadrat matritsadan iborat bo‘lib, (R-ishlatilayotgan alfavitdagi simvhollar soni) birinchi qatorida simvollar alfavit tartibida joylashtiriladi. Ikkinchi qatordan boshlab simvollar chapga bitta o‘ringa siljitilgan holda yoziladi. Siqib chiqarilgan simvollar o‘ng tarafdagi bo‘shagan o‘rinni to‘ldiradi (siklik siljitish). Agar o‘zbek alfaviti ishlatilsa, Vijiner matritsasi [36x36] o‘lchamga ega bo‘ladi.

Vijiner matritsasi.

Shifrlash takrorlanmaydigan M simvoldan iborat kalit yordamida
amalga oshiriladi. Vijinerning to‘liq matritsasidan [(M+1),R] o‘lchamli
shifrlash matritsasi T_(Sh) ajratiladi. Bu matritsa birinchi qatordan va birinchi elementlari kalit simvollariga mos keluvchi qatorlardan iborat
bo‘ladi.
O‘rin almashtirish usullariga binoan dastlabki matn belgilangan uzunlikdagi bloklarga ajratilib har bir blok ichidagi simvollar o‘rni ma’lum algoritm bo‘yicha almashtiriladi.
Shifrlashning analitik usullari. Matritsa algebrasiga asoslangan shifrlash usullari eng ko‘p tarqalgan. Dastlabki axborotning V_k=||b_j|| vektor ko‘rinishida berilgan k- blokini shifrlash A=||a_ij|| matritsa kalitni V_k vektorga ko‘paytirish orqali amalga oshiriladi. Natijada S_k=||c_i|| vektor ko‘rinishidagi shifrmatn bloki hosil qilinadi. Bu vektorning elementlari
ifodasi orqali aniqlanadi.