Касбий педагогика. Касбий психологияси шахсда касбга доир билим, кўникма

Ўқув режаси. 
Ўқув режаси ўқув жараёни графиги, ўқув предметларининг ҳажми ва 
рўйхати, уларнинг ўқув даври бўйича тақсимоти, мазмуни ва ўтиш тартиби берилган 
давлат ҳужжатидир.
Ўқув дастури. 
Ҳар бир ўқув фанини ўқитиш учун ажратилган билимлар ҳажми, 
тизими ва ғоявий-сиёсий йўналишини аниқлаб берадиган давлат ҳужжатидир. Ўқув 
дастури ўқув режаси асосида ишлаб чиқилади.
Ўқув дастурида ўқув йили давомида алоҳида фанлар бўйича ўқувчиларга 
бериладиган илмий билим, кўникма ва малакаларнинг ҳажми белгилаб берилади. 
Дастурда ҳар қайси ўқув фанларининг мазмуни изчиллик билан ёритилади ва маълум 
мавзулар орқали кўрсатилади. 
Маълум мавзу юзасидан ўқувчи ўзлаштирнши лозим бўлган билим, кўникма ва 
малакалар қисқача ифодалаб берилади. 
Ўқув дастури қуйидаги бир қатор қоидаларга амал қилган ҳолда тузилади. 
1.Дастурнинг қатъийлиги. Ўқув дастурлари жамиятимиз тараққиётининг ҳар бир 
босқичида фан, техника, ишлаб чиқариш ҳамда ижтимоий муносабатлар соҳасида 
эришилган даражани акс эттириши лозим. Бу, улар ҳар йили кўриб чиқилиши керак, 
деган гап эмас, аксинча, ҳамма ўқув фанларига оид дастурларнинг бир неча йиллар 
мобайнида қатъий бўлишига эришмоқ даркор. Дастурнинг қатъийлиги қатъий 
дарсликлар ишлаб чиқиш учун катта аҳамиятга эгаки, бу дарсликлар узоқ яшаши ва ўқув 
жараёнида узоқ фойдаланиши керак. 
2.Ўқув дастурида илмийлик қоидаси. 
Дастурга борлиқни аниқ, ҳаққоний акс эттирган, илмий жиҳатдан текширилган 
ишончли материаллар киритилади. 
Илмий билимларнинг тобора ривожланиб бориши ва уни ишлаб чиқаришда тадбиқ 
этилишига доир маълумотлар мактаб ўқув фанларига ҳам ўзгаришлар киритишга олиб 
келганидек, ўқув дастуридаги айрим эскирган масалалар ўқув фанларидан чиқариб 
ташланади, 
3.
Ўқув материаллари мазмунини тўғри танлаш, фан материалларини танлашда 
унда исботлар, мисоллар, мантнқий умумлашма ва хулосаларнинг тўғри уйғунлашувига 
алоҳида эътибор берилади. Аниқ мисоллар бўлмаса ўрганилаётган ҳодисаларни назарий 

---

93 
жиҳатдан тушуниш мумкин эмас. 
4.
Назариянинг амалиёт билан бирлиги қоидаси. Ўқув дастурида назариянинг 
амалиёт билан бирлиги қоидаси, биринчи навбатда, энг аввало, илмий билимларнинг 
турмушда, ишлаб чиқариш амалиётида тутган ўрни кўрсатиб берилади. Илмий билим 
кўникма ва малакаларнинт ўзаро мустаҳкам боғлиқ бўлиши ҳамда таълим жараёнидаги 
назарий маълумотларнинг амалда қўлланиб бориш жараёнида ўз аксини топади. 
5.Ўқув дастурларида тарихийлик қоидаси. Ўқув дастурлари тарихийлик қоидасига 
асосланган ҳолда тузилади. Бунда ўқув фанларининг характери назарда тутилади. 
Масалан, тарих фанини ўқитишда тарихий воқеалар изчиллик ва хронологик тарзда баён 
этилса, мамавзутика, информатика, физика ва бошқа қатор фанларни ўқитишда фан 
оламидаги маълум бир илмий ҳодиса, қоида ва қонунларнинг пайдо бўлиши, унинг 
келажак истиқболига оид маълумотлар бериб ўтилади. 
6. Дастур икки усул билан: кетма-кет (мунтазам) ва концентрик (марказлашган) 
тарзда жойлаштирилиши мумкин. Кетма-кет жойлаштирилганда ўқув материалининг ҳар 
бир кейинги қисми аввалги қисмининг давоми бўлади, ҳар бир қисмдаги материалнинг 
мазмуни унинг мазкур синф ўқувчиларига тушунарли бўлишини ҳисобга олган ҳолда 
тўла ёритилади.