Касбий қайта тайѐрлаш йўналиши: Мактабгача таълим муассасалари

Олти ѐшли боланинг кун тартиби 
№ Кун тартиби 
Вакти 
1.
Ўриндан туриш, бадан тарбия машкларини килиш, ювиниш, 
ўринни йиғиштириш. 
8.00-8.45 
2.
Нонушта 
8.45-9.15 
3.
Сайр 
9.15-10.00 
4.
Машғулот 
10.00-11.00 
5.
Очик ҳавода ўйнаш, сайр килиш, кўнгил очиш. 
11.00-12.45 
6.
Тушлик овкат 
12.45-13.15 
7.
Кундузги уйку 
13.15-15.00 
8.
Ўзи ѐктирган иш билан шуғулланиш учун бўш вакт 
15.00-16.00 
9.
Кечки чой 
16.00-16.15 
10.
Очик ҳавода сайр килиш ва ўйнаш 
16.15-18.00 
11.
Кечки овкат 
18.00-18.30 
12.
Тинч уйинлар, катталар топшириғига кўра кўлидан келадиган 
ишларни бажариш 
18.30-20.15 
13.
Уйкуга тайѐрланиш, гигиеник тадбирлар (тишни тозалаш, 
ювиниш) 
20.15-20.30 
14.
Тунгу уйку 
20.30 
 
Мавзу юзасидан савол ва топшириқлар: 
1. Болаларнинг мактабда ўкишига жисмоний тайѐрлиги нималардан 
иборат? 
2.Болаларни мактабга тайѐрлашда кун тартиби қандай бўлиши керак? 
3. Жисмоний тарбиянинг асосий воситалари қайсилар? 
4. Жисмоний тарбиянинг биринчи даражалий вазифаларига нималар 
киради7 

---

67 
6-мавзу. БОЛАЛАРНИНГ МАКТАБТАЪЛИМИ ТАЙЁРЛАШДА 
НУТКИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ВА САВОДГА УРГАТИШ 
 
Таянч тушунчалар:
руҳият, соғлом, тетик, ривожлантириш, аҳлоқий 
сифатлари, ўзлаштириш, меъѐрли.
 
 
Мактабгача ѐшдаги болаларни турли фаолият ѐъналишларида савод 
ў
ргатишга тайѐрлаш. 
Мустақил Ўзбекистоннинг келажаги кўп жиҳатдан баркамол, интеллектуал 
салоҳиятли авлод ва унга таълим-тарбия бериш сифатига боғлиқ. Шу боис 
Ватани, ҳалқини севадиган, истиқлол ғояларига садоқатли, мустақил 
фикрлайдиган ижодкор шахсни етиштириш давлатнинг таълим соҳасидаги 
сиѐсатининг устувор йўналишларидан биридир. Шунинг билан бирга таълим 
тизимидаги туб ислоҳотлар орқали шахс маънавий камолотини таъминлаш 
мазкур йўналишнинг долзарб муаммоларидан бири бўлиб, бу ҳақда Ўзбекистон 
Республикасининг «Таълим тўғрисида»ги Қонуни ва «Кадрлар тайѐрлаш 
миллий дастури» да таълим тизимини тубдан ислоҳ қилиш, маънавий баркамол 
шахсни тарбиялаш давлат аҳамиятига молик муҳим вазифаларидан бири 
эканлиги кўрсатилган. Мактабгача таълим, умуман олганда, узликсиз 
таълимнинг биринчи босқичи ҳисобланиб, у мактабда ўқиш учун тайѐр бўлган 
соғлом ва тўлақонли шахс сифатида шаклланган болани тарбиялашни кўзда 
тутади. 
Болани мактабда муваффақиятли таълим олишга тайѐрлаш учун унга она 
тилининг барча бойликларини эгаллаб олиш учун тегишли шарт-шароитларни 
яратиш зарур. Бола нутқининг ривожи кўп жиҳатдан унинг руҳиятига, соғлом, 
тетик ўсишига. Аҳлоқий сифатларига ўқув дастурини ўзлаштиришда меъѐрли 
бажарилишини таъминлашшига, қўлланмаларнинг монандлигига боғлиқдир. Бу 
масалалар мактабгача таълимда ўз ечими ифодасини топиши ва ўз она тилида 
равон гапира оладиган қилиб тарбиялашга қаратилиши зарур. 
Болаларнинг ақлий жараѐнини ривожлантириш учун уларнинг нутқини 
ўстириш зарур: Бола ҳар бир сўз маносини тушуна олиши уни ўз нутқида эркин 
ифодалашга мувофиқ бўлиши керак. Тушунчалар тизимига мослашган бола ўз 
фикрини жамлаб гапиришга ва ифодалаб беришга ўрганади. 
Оғзаки нутқни ўстириш бўйича ўтказиладиган машғулотларда, асосан, 
болаларнинг оғзаки нутқини ўстиришга, нутқни грамматик томондан тўғри 
шакллантиришга, 
нутқнинг 
морфологик 
ва 
синтаксис 
томонларини 
шакллантиришни давом эттириш: содда ва қўшма гаплар тузиш, бунда барча 
сўз туркумларидан фойдаланишга ўргатиш, болаларни гапирганда сонни отга, 
сифатни 
отга, 
сифатни 
феълга 
тўғри 
ишлатиш 
малакаларини 
такомиллаштириш, товуш ва сўзларни тўғри талаффуз этишга, равон 
гапиришга, мустақил ҳикоя қилишга эътибор берилади. Оғзаки нутқини 
ўстиришда мустақил ҳикоя қилишга ўргатиш катта ўрин эгаллайди: 
болалаларни ўз ҳаѐтларида учраган воқеалар, суратларга қараб, тарбиячининг 

---

68 
таклиф қилган мавзуси асосида ҳикоялар тузишга ўргатилади. Тайѐрлов гуруҳ 
болаларининг ҳикоялари мазмунан боғланган, маълум изчилликда, грамматик 
томондан тўғри тузилган бўлиши керак.