Kasb tanlashga

Mustahkamlash uchun savollar;
1. M ehnat ta ’lim i d arslarin i kuzatishga qanday talablar q o'- 
yiladi?
2. M ehnat ta ’lim i darslarin i qanday m aqsadlarda kuzatiladi?
3. M ashg 'u lo tlarni kuzatish natijasida o'qituvchining m ash­
g 'u lo tlarn i tash kil qilishdagi faoliyati qanday k o'rsatkichlar aso ­
sida sam arali baholanishi m um kin?
4. M ashg'ulot uchun ta n lan g an ta ’lim m eto dlarin in g talabga 
javob berish darajasi qanday k o 'rsatk ich lar yordam ida o'rnatiladi?
5. Ta’lim jarayonida o g'zaki ta ’lim m etodlaridan foydalanish­
ning yutuqlari n im ad a ko'rinadi?
6. M ehnat ta ’lim i darslarida n im a uchun am aliy ta ’lim m eto d­
larini qo'llash yaxshi natijalarni beradi?
7. K uzatilgan d arsning ta h lili qanday am alga oshiriladi?
8. M ehnat ta ’lim id a d id ak tik tush u n ch alarn i izohlab bering.
2 .3 . M eh n at ta ’lim i, kasb tanlashga yo‘llashning didaktik
tizim lari
Reja:
1. Ta’lim n in g didaktik tizim i haqida um um iy tushuncha.
2. P redm et tizim i, operatsiya tizim i, operatsiya-predm et tizi­
mi, m otorli-m ashq tizim i, operatsion-kom pleks va boshqa tiz im ­
lar.
3. M ehnat ta ’lim i did ak tik tizim la rin i takom illashtirish.
51

---

Tayanch iboralar:
tizim , buyum tizim i, operatsiya tizim i, 
operatsiya buyum tizim i, m otorli m asliq tizim i, operatsiya k om ­
pleks tizim i, konstruksion-texnologik tizim .
1. 
Ta’limning didaktik tizimi haqida umumiy tushuncha. 
Ta’lim
tizim i deb, am aliy ko‘nikm a va m ehnat m alakalarini to ‘g ‘ri tarkib 
topishiga, kasbiy faoliyatga tayyorlashni ta ’m inlaydigan o'quv 
m aterialining m aqsadga muvofiq tuzilm asiga, uni tashkil etish va 
izchilligiga aytiladi.
D idaktika va m etodika bir-biri bilan uzviy bog'liq. M etodika 
deganda, ilm iy usullar haqidagi fan tushuniladi. Bu fan d id akti­
kaning xususiy holidir. D idaktika «kimni», «nim aga» va «qanday 
qilib» o'qitish kerak degan savollar bilan shug'ullansa, u bilan 
uzviy bog'liq holda m etodika esa «qaysi tarzda» va «nim alar yor­
dam ida» o'qitish m asalalari bilan shug'ullanadi. B oshqacha qilib 
aytganda, o'qitish m etodikasi bu turli xil yo'llar va usullar tizim i 
bo'lib, o'quv didaktik m ateriallardan foydalanib, belgilardan 
m aqsadlarga erishish uchun nazariy dars va yo'riqnom a vaqtida 
qo'llaniladi.
D idaktika va m etodika bir m edalning ikki tom onidir: «nim a 
uchun va nim a», ya’ni didaktikani, «qaysi tarzd a va n im alar yor­
dam ida», ya’ni m etodikani belgilaydi.
Ta’lim jarayoni o'zaro bog'liq va aylana h arak atda am alga 
oshadigan o'qitish tadbirlari m oduliga asoslangan, ya’ni ular 
m ashg'ulot jarayonida yoki ish o 'rn i m ehnat ta ’lim i o'qituvchisi 
tom onidan m un tazam ravishda takrorlanadigan tadbirlarni bildi- 
radi. U lar biror jarayonning barcha elem entlarini qam rab oladi, 
misol uchun, aniq bir nazariy dars yoki yo'riqnom ani o'tkazish 
uchun «tayyorgariik ko'rish — o'tkazish — baholash» kabi h a ­
rakatlar kerak. D idaktik xatti-harakatlar quyidagi savollar bilan 
uzviy bog'langan;
1. M a’lum ot yig'ish. O 'quvchi berilgan ish to p sh irig 'in i tahlil 
qiladi, kerakli ham m a m a’lum otlarni m ustaqil ravishda yig'adi.
2. Reja tuzish. O 'quvchi m ustaqil ravishda boshqa kerakli ish 
bosqichlaridan iborat ish rejasini tuzadi.
3. Q aror qabul qilish. O'quvchi o'qituvchi bilan birgalikda ish 
rejasini am alga oshirish to'g'risida qaror qabul qiladi.
4. A m alga oshirish. O 'quvchi ish rejasi asosida ishni m ustaqil 
bajaradi.
52

---

5. Tekshirish. 0 ‘quvchi ish natijasini m ustaqil tekshiradi va 
«baholar varag'ini» to ‘ldiradi.
6. X ulosa chiqarish. 0 ‘quvchi va o ‘qituvchi birgalikda ish 
jaray o nini, shuningdek, ish natijalarini tah lil qiladi va xulosa 
chiqaradi.
B ihm larni o ‘zlashtirish (ta’lim olishda) faqat xotira xususi­
yatlari em as, balki shaxsiy qobiliyatlari, fik rn i jam lash , maqsad 
ham da tirishqoqlikka ham bog‘liq. M aqsadga intiluvchanlikning 
zaruriy sh artlari ko‘proq va m ustah k ain ro q o ‘zlashtiriladi.
«K adrlar tayyorlash m illiy d asturi»ning m aqsadi ta ’lim so- 
hasini tu b d a n isloh qilish, uni o ‘tm ish dan qolgan mafkuraviy 
(larashlardan va sarqitlardan to ‘la xalos etish, rivojlangan de- 
m okratik davlatlar darajasida, yuksak m a’naviy va axloqiy ta­
lablarga javob boruvchi yuqori m alakali kadrlar tayyorlash m il­
liy ti/im in i yaratislulir. Bu esa o ‘z navbatida ta ’lim jarayoniga
l)oshqa ko‘z bilan (larashni lalab etadi. X ususan, ta ’lim tizim i 
uchun yangi iiog‘ona hisoblangan m ehnat ta ’lim i tizim id a bu 
m u am m o o ‘/, dol/arblig i bilan alohida ajralib tu radi. Dunyoga 
yangi ko‘/ bilan (|araydigan uddaburon, ish n in g ko‘zini biluv- 
c.lii, kclajaf’imi/, poydcvorini quruvchi va yuksaltiruvchi ishchi 
m uiaxassis kadrlanii tayyorlash respublikam iz oldida tu rg an eng 
ninliim va m as'uliyalli vazifadir. Keyingi yillarda bu b o rad a ham
kiilta ishlar olí!) borilm oqda.