Kasb tanlashga

operatsiya-kompleks tizimi
yuzaga keldi. 
Bu tizim ga asosan o‘quvchi avval 2 - 3 ta ketm a-ket operatsiyalar­
ni o ‘zlashtiradi, so‘ng shu operatsiyani ichiga oigan kompleks 
ishlarni bajaradi. M ehnat operatsiyalarini o'zlashtirish va ularni 
kompleks ishlarda qo‘llash t a ’lim n in g 1-bosqichidagi asosiy vazi- 
fadir. Ik k in ch i bosqichda o ‘quvchilar ishlab chiqarishdagi un u m li 
m ehnatga qo‘shiladilar. M asalan, kiyim tikishda qo‘llaniladigan 
barcha turdagi yengni, yoqani, m ayda qism larni tik ish n i o'rgatib 
bo‘lin g and an so‘ng u ni kiyim da qo‘llash bajariladi. K am chiligi; 
o‘quvchi o ‘z ishining natijasini ju d a uzoq vaqtdan so‘ng ko‘radi. 
N atijada qiziqish susayadi.
H ozirgi vaqtda o ‘quv ustax on alarid a am aliy ishni bajarish 
jaray o n id a operatsiya-buyum tizim id an foydalaniladi, ch un ki 
operatsiyani alohida o ‘rganish rejalashtirilgan va d astu rd a ko‘r- 
satilgan bu yu m xilin i m ahalliy sharoitga qarab o ‘zgartirish 
m um kin.
3. 
Mehnat ta’limi didaktik tizimlarini takomillashtirish. 
K e­
yingi yillarda o ‘quv u staxonalarida 
konstruksion-texnologik tizim
bo‘yicha m ashg‘ulotlar tash kil etiladi. Bu tizim n in g yetakchi 
g‘oyasi 
0
‘quvchilarning ijodiy faoliyatini o sh irishdan iboratdir. 
0 ‘quvchi biro r b uyu m ni tayyorlashdan avval u nin g loyihasi va 
ishlov berish jarayo n in i am alga oshirishi kerak b o ‘lgan sharoitga 
olib kiriladi. 0 ‘quvchi b iro r kiyim ni tikish uch un avval o ‘lchov 
olishi, asos chizm asin i chizishi, an daza tayyorlashi, m odellashti­
rish, an d azan i gazlam aga joylashtirib, b u y u m n i bichish va ti­
kish kabi m urakkab jaray o n n i bajaradi. Bu jaray o n n i bajarishda
0
‘q uvchilarning ijodiy faoliyatlari o rtib boradi. 0 ‘quvchilarning
57

---

ijodiy faoliyatlari ortishi uchun yaratiladigan ham m a narsalar zo ‘r 
berib m ehnat qilishni taqazo etadi.
Ijodiy ishga idrok qilish y o ii bilan em as, balki fikrlash faoliyati 
orqali erishiladi. Ijodiy ishlash jarayoni g‘oyaning paydo b o iish i, 
ijodiy m asalaning vujudga kelishi, m asalan yechish, yechim ni 
am alda q o ila s h bosqichlariga b o iis h m um kin.
0 ‘quvchilarning ijodiy faoliyatlarini am alga oshirishda p e d a ­
gogik rahbarlik katta aham iyatga ega.
1. 0 ‘quvchilarni har xil savol va m asalalarni m ustaqil hal qilish 
im koniyatlaridan iborat faoliyatga qatnashtirish — o ‘quvchilarning 
ustaxonalardagi faoliyati h ar xil xarakterda b o ‘lishi va shunga 
ko‘ra turli darajadagi fikrlash faolligida am alga oshirish m um kin.
2. 0 ‘quvchilarni ijodiy g‘oyaga keltirish yoki ular oldida 
to ‘g‘ridan to ‘g‘ri ijodiy xarakterdagi savol va m asalalarni qo‘yishi
— o ‘quvchilarga texnik ijodkorhk uchun topshiriqlardagi im k o n i­
yatlari va u lardan foydalanishni anglatish lozim.
3. 0 ‘quvchilarni fan va ishlab chiqarish asoslariga oid b ilim ­
larini faollashtirish va qo‘llashga un dash — o ‘quvchilarga fan va 
ishlab chiqarish sohasidagi turli usul va uslublardan foydalanib, 
bilim , am aliy ko‘nikm a va m alakalarini shakllantirish.
4. 0 ‘quvchilarning ijodiy faoliyatlarini rag‘batlantirish — 
o ‘qituvchining m aqtashi, eng yaxshi ishlar ko‘rgazm asini ta sh ­
kil qilish, devoriy m atbuotda 
0
‘quvchilarning yu tu q larini om - 
m alashtirish va hokazolar bilan ijodiy faoliyatni rag‘batlantirish 
m um kin.
0 ‘quvchilarning m ehnat ta iim i jarayonida texnik ijodkor­
ligini rivojlantirishga qaratilgan m eh n at topshiriqlari m azm uni 
bo‘yicha uch guruhga bo‘linadi:
1) konstruksiyalash yoki loyihalash;
2) texnologik jarayonlarni tuzish;
3) m ehnatni to ‘g‘ri tashkil etish.
Texnik ijodkorlikni rivojlantirishni eng sodda topshiriqlar- 
d an boshlash va o ‘quvchilarning m ustaqilligini orttirish, u larn i 
b u y um larni konstruksiyalay oladigan, texnologiyani ishlab chiqa 
oladigan, o‘z m ehnatlarini uyushtiradigan b o ‘lishi uchun m azkur 
to p sh iriqlarni asta-sekin m urakkablashtirib borish kerak.