“Kasb-hunar ta’limi” jurnaliga 2020 yil uchun obuna davom etmoqda

МЕТОДИКА
шу қаторда бошқарув вазифаларини ҳал қи
­
лишда зарур амалий тажриба олишга имкон 
беради. Хавфсиз муҳит дейилишини сабаби 
шундаки, ҳақиқий бизнесда хатога йўл қў-
йилса катта йўқотишлар келиб чиқиши мум
­
кин. Бизнес симуляция хатоларни тузатиш, 
касбий компетенция ва тажриба оширишга 
кўп маротаба такрорлаш орқали эришиш 
имконини беради. Бизнес симуляцияси, биз
­
нес ўйинларидан фарқли ўлароқ, ташкилий 
ечимларни топишга, мавжуд вазиятларни 
таҳлил қилишга, янги ёндашувларни синаб 
кўришга, тизимларнинг ишлашини баҳолаш
­
га имкон беради.
Бизнесни моделлаштиришнинг кучли 
томони шундаки, жараён ҳар доим ҳаяжонли 
(кўпинча рақобатлашадиган муҳит) кечади, 
шунинг учун иштирокчиларнинг ўйиндаги 
иштироки табиий тус олади. Шу билан бир
­
га, орттирилган кўникмалар ҳаётга татбиқ 
этилади ва машғулотлар самараси компания 
келажаги учун мустаҳкам пойдевор вазифа
­
сини ўтайди. Бизнес симуляциясида қатна
­
шувчилар ҳақиқий бизнеснинг эҳтиёжларига 
кўра маълум бир бизнес жараёнининг симу
­
ляциясини назорат қиладилар ёки бутун биз
­
несни бошқаришни тўлиқ тақлид қиладилар 
ва бир-бирлари билан рақобатлашадилар.
Бизнес симуляциялари бугунги кунда 
энг машҳур ва самарали ўқув форматларидан 
бири ҳисобланади. Симуляция компаниянинг 
бизнес жараёнларини тўлиқ ёки қисман акс 
эттиришни ўз ичига олади. Иштирокчилар 
тушадиган вазият, бир томондан ўйин хусу
­
сиятга эга (ўйин майдони, виртуал пуллар, 
карталар ва бошқалар), иккинчи томондан 
ходимларнинг ҳар кунлик иш жойларида ба
­
жарадиган ҳаракатларини тақлид қиладилар. 
Ушбу формат туфайли иштирокчилар хато 
қилишдан қўрқмасдан тажриба ўтказиши, 
янги воситаларни ўрганиши мумкин.
Ҳозирги кунда дунёда бизнес симуля
­
циялари таълим мақсадларида кенг қўлла
­
нилади. Уларнинг кўпгина олий ўқув юртла
­
рининг ўқув жараёнига, кенг кўламли ўқув 
конференцияларининг ўтказилиши ва модул
­
ли ривожланиш дастурларига киритилиши 
бунинг далилидир.
Таълимда бизнес симуляцияларидан 
фойдаланиш имконияти ғарб педагогикаси
­
да “экспериментал ўрганиш” (“experiential 
learning”) концепциясининг пайдо бўлиши 
билан чамбарчас боғлиқ бўлиб, бу ҳаракатни 
ўрганиш ёки амалий ўрганиш деб таржима 
қилинади.
Бизнесни симуляция қилиш энг сама
­
рали таълим технологияларидан биридир, 
чунки у иштирокчиларга ўқув жараёнида кў
­
никма, компетенция ва амалий тажриба орт
­
тиришга имкон беради. Шунинг учун улар 
дунёнинг кўплаб университетлари ва бизнес 
мактабларининг ўқув жараёнида кенг қўлла
­
нилади.
Бизнес симуляциясидан фойдаланган ҳол-
да ўқитиш икки форматда амалга оширилади: 
классик ва корпоратив ўқитиш жараёни.
Классик форматда ўқитишда ўйинга кўп 
вақт сарфланади, чунки у бутун семестр да
­
вом этади. Ҳар бир дарс битта ўйин даври 
(молия йили) га тўғри келади. Машғулотлар 
ўртасида талабалар уй вазифаларини бажа
­
радилар (масалан вазиятларни таҳлил қи
­
лиш). Муаммога чуқур киришнинг бундай 
ёндашуви яхшироқ билим олишга имкон бе
­
ради.
Корпоратив ўқитишда икки-уч ўқув куни 
учун мўлжалланган қисқа дастурлар ишла
­
тилади, чунки ўйинда ишлаб чиқаришда 
иштирок этадиган ходимлар қатнашишлари 
назарда тутилади.
Бизнес симуляциясининг икки тури мав
­
жуд – компьютерлар, яъни ҳақиқий бизнес 
муҳитини яратадиган электрон моделлар ва 
иш столи (тахта базаси) дастурлари.
Компьютер симуляцияси – бу интерак
­
тив ўйин бўлиб, бошқариш ва қарорларни қа
­
бул қилиш жараёнларига тақлид қилишдир. 
Бунда қарорларни таҳлил қилиш бизнеснинг 
воқеликларини тақлид қилувчи компьютер 
дастури томонидан амалга оширилади. Биз
­
нес ўйинлари қўйилган мақсадларга эришиш 
ва мос кўникмаларни намойиш этиш учун 

---

80
Kasb-hunar ta’limi №4, 2019