“Kasb-hunar ta’limi” jurnaliga 2020 yil uchun obuna davom etmoqda

Калит сўзлар:
мустақил таълим, оммавий очиқ онлайн-курс, LMS, MOOC, ўқиш шаклини кредит 
тизими, case тахнологияси, веб-технология.
Аннотация
. Данная статья посвящена анализу проблем организации процесса самостоятель
-
ного образования в технических высших образоватльных заведениях на основе массовых открытых 
онлайн-курсов. Рассмотрены перспективы внедрения массовых открытых онлайн-курсов в процесс 
самостоятельного образования в технических университетах Республики Узбекистан и зарубежья. 
На основе проведенного анализа разработана модель самостоятельного образования на основе 
современных веб-технологий, а также проведен анализ результатов.
Ключевые слова:
самостоятельное образование, массовые открытые онлайн-курс, LMS, 
MOOC, кредитная система образования, case тахнология, веб-технология. 
Annotation.
This article analysis of the independent education organization process problems in 
technical higher educational institutions based on massive open online courses is devoted. The prospects 
of introducing massive open online courses into the self-education process at technical universities of the 
Republic of Uzbekistan and abroad are considered. Based on the analysis, a self-education model based 
on modern web technologies was developed, and the results were also analyzed.
Key words:
self-education, mass open online course, LMS, MOOC, credit education system, case 
tachology, web-technology.
мақсадида қатор вазифалар белгилаб берил
­
ди. Таълим сифати талабаларнинг мустақил 
ишларини ташкил этиш, назорат қилиш ва 
баҳолаш тартиби, талабанинг мустақил таъ
­
лим даврида ўзлаштириш натижалари билан 
белгиланади.
Чет эл олимларининг илмий ишларини 
таҳлил қилиш натижасида қуйидагича мус-
тақил таълим таърифини келтириш мумкин. 
Мустақил таълим – кўплаб олий таълим 
му ассасалари, ўрта таълим мактаб лар, кол
­
лежлар ва бошқа ўқув муассасалари томо
­
нидан тақдим этиладиган таълим шаклидир.
[3] Баъзан манбаларда уни “Йўналтирилган 
таълим” деб ҳам аташади ва бу инсон назо
­
рати остида амалга ошириладиган маърифий 
фаолиятдир. Одатда талаба ва профессор 
ёки талабаларнинг келишилган кредитлар 

---

60
Kasb-hunar ta’limi №4, 2019
миқдори бўйича ўқитувчининг раҳбарлиги 
билан тадқиқот олиб бориш учун мавзуни 
келишиб оладилар. Мустақил тадқиқотлар 
талабаларга анъанавий ўқув дастурига мос 
равишда қўшимча маълумотларга қизиқиш, 
мавзусини ўрганишга имкон беради. Бу тала
­
баларга ихтисослик бўйича материални ўр
­
ганиш ёки тадқиқот тажрибасини олиш учун 
йўлдир.[4] “Мустақил таълим талабаларга 
ўз қизиқишларини чуқурроқ ўрганиш ва ке
­
лажакда ўз иқтидорларини қандай ва қаерга 
йўналтириш ҳақида муҳим қарорлар қабул 
қилиш имкониятини беради” деб та кидлаган 
Америкалик мутахассис Давид М.[5]
Ўзбек олимларининг илмий тадқиқот
­
ларига назар соладиган бўлсак, мустақил 
таълим бевосита мустақил фикрлаш билан 
узвий боғлиқлиги сабабли унга берилган 
таърифни ҳам келтириб ўтиш мақсадга му
­
вофиқ: “Мус тақил фикрлаш – инсоннинг ўз 
олдида турган муаммоларни мақсад ва вази
­
фаларини белгилаган ҳолда ўз билими ва ҳа
­
ётий тажрибаларига таяниб, турли йўл, усул, 
воситалар ёрдамида, ўзининг интеллек туал 
имкониятлари даражасида мустақил ра
­
вишда ҳал қилишдан иборат бўлган ақлий 
фаолиятидир”.[6]
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар 
Маҳ камасининг 2018 йил 24 июлдаги 
569-сонли “Муҳаммад ал-Хоразмий номида
­
ги Тошкент ахборот технологиялари универ
­
ситетида кадрлар тайёрлаш тизимини туб
­
дан такомиллаштириш ва самарадорлигини 
ошириш чора-тадбирлари” тўғрисидаги қа
­
рорида Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги 
Тошкент ахборот технологияла ри универси
­
тети ва унинг филиалларида 2018/2019 ўқув 
йилидан бошлаб ахборот технологиялари ва 
коммуникациялари со ҳа сида кадрлар тай
­
ёрлаш бўйича ўқитишнинг кредит тизими
­
га ўтиш қабул қилинди. Ўқиш шаклининг 
кредит тизимида ўқув режалардаги умумий 
6000 соатнинг 3000 соа ти, яъни 50 фоизи 
мус тақил таълим учун ажратилди. 
Аудитория соатларини қисқартиришда 
педагогик фаолиятнинг асосий эътибори та
­
лаба ўқитувчи раҳбарлиги ва назорати остида 
бажарадиган мустақил ишларга қаратилади. 
Бу иш аудитория машғулотларига тайёргар
­
лик, алоҳида мавзулар бўйича топшириқлар 
ишлаб чиқиш, ёзма назорат ишларини бажа
­
риш, жорий, оралиқ ва якуний назоратларга 
тайёргарликни ўз ичига олади.
Барчамизга маълумки талабаларнинг 
мустақил иши ўқув режада ажратилган уму
­
мий соатнинг 50% ини ташкил этади. Ҳо
­
зирда талабаларнинг мустақил иши фаннинг 
ўзига хос томонларидан келиб чиққан ҳолда 
ҳар хил турларда ташкиллаштириш имко-
нияти мавжуд. 
Талабаларнинг мустақил таълимини за
­
монавий web-технологиялар асосида таш
­
киллаштириш модели (1-расм) таклиф эти
­
лади.
Ўқув жараёнининг асосий қисмида жой
­
лашган мустақил таълим муҳитида, мустақил 
таълимни бошқариш ва ташкиллаштириш 
учун вебга йўналтирилган таълимни бошқа
­
рувчи тизим (LMS-Learning Management 
System) фойдаланилади. Шу тизим асосида 
талабаларнинг мустақил таълимини бошқа
­
риш, мониторингини олиб бориш имкония-
ти мавжуд. Биз таклиф қилаётган модел 
LMS-тизим асосида талабанинг мустақил 
таълим жараёнидаги барча ҳаракати ва топ
­
шириқлари назоратда бўлади. [7]
Ҳозирги вақтда дунёнинг нуфузли уни
­
верситетлари ўзларининг профессор ўқи
­
тувчилари иштирокида яратилган ўқув 
фан ларни очиқ интернет майдонида жой
­
Таълимий интернет хизматлари (MOOC)
Кейс технологиялари
LMS асосида ташкил этилган мустақил 
таълим жараёнини бошқарувчи вебга 
йўналтирилган тизим