“Kasb-hunar ta’limi” jurnaliga 2020 yil uchun obuna davom etmoqda

ПЕДАГОГИКА
рини қўллай олиш усулларини ўзлаштиришга 
ўргатишдан иборатдир”. Албатта, бунда “ўқув 
жараёни иштирокчиларини тенг ҳуқуқли” 
эканлигини унутмаслик керак.
Энг машҳур медиапедагог ва медиа наза
­
риётчиларидан бири Л.Мастерман замонавий 
дунёда медиатаълимнинг долзарблиги ва усту
­
ворлигининг еттита сабабини асослаб берган:
1. Медиадан фойдаланишнинг энг юқори да
­
ражаси ва замонавий жамиятнинг оммавий 
ахборот воситаларига тўлиқлиги.
2. Медианинг идеологик муҳимлиги, унинг 
аудитория онгига таъсир этувчи саноат 
соҳаси эканлиги.
3. Медиаахборотлар кўламининг тез суръат-
лар билан ошиши, уларни бошқариш ва 
тарқатиш механизмларининг кучайиши.
4. Медианинг асосий демократик жараёнлар 
ичига кириб бориш жадаллиги.
5. Визуал коммуникация ва барча соҳаларда
­
ги ахборотлар аҳамиятининг ортиши.
6. Келажак талабларига мос ҳолда ўқувчи/ та
­
лабаларга таълим бериш.
7. Ахборотларни приватизациялаш (хусусий
­
лаштириш) миллий ва халқаро жараёнла
­
рининг ортиб бориши.
Талабаларнинг медиакомпетентлигини 
ривожлантириш масалалари бўйича муҳим 
тадқиқотлар олиб бораётган С.Бабаджанов 
талқинича, медиатаълим – асосий қонунлар
­
ни тушунишга ёрдам берадиган, оддий йўна
­
лишлардаги медиа ахборот тилини ўрганишга 
кўмаклашадиган, талабалар бадиий салоҳия
­
тининг ўсишига ва ривожланишига ҳисса қў
­
шадиган, медиаматнларни қабул қилиш, ўр
­
ганиш ва малакали таҳлил этиш кўникмасини 
шакллантиришга йўналтирилган таълим жара
­
ёнидир. Медиатаълим натижасида медиаком
­
петентлик пайдо бўлади. Медиакомпетентлик 
(media competence) таълимга кириб келаётган 
янги атама ҳисобланиб, у медиамаълумотлар
­
ни турли кўринишда узатиш ва баҳолаш, ўрга
­
ниш, етказа билиш каби маъноларни ўз ичига 
олади. Тадқиқотларимиз шуни кўрсатадики, 
медиакомпетентлик тушунчаси остида ётади
­
ган бир неча атамалар, жумладан, медиамада
­
ният, медиатарғибот, медиатаълим, медиаах
­
борот, ахборот маданияти, медиасаводхонлик 
каби атамаларга эътиборлироқ бўлиш барка
­
мол авлодни вояга етказишда алоҳида ўрин 
эгаллайди.
Медиатаълимнинг натижаси аудито
­
риянинг медиасаводхонлик даражасининг 
кўтарилиши билан белгиланади. Медиаса
­
водхонлик – медиани қабул қилиш ва унинг 
фаолиятини баҳолаш бўйича кўникмалар ва 
малакалар маж муини билдиради. Манбалар
­
да медиасаводхонликнинг қуйидаги таркиби 
кўрсатилади:
1. Демократик жамиятда медианинг роли ва 
функцияларини тушуниш. 
2. Медиа ўз функцияларини амалга ошириши 
мумкин бўлган шарт-шароитларни тушу
­
ниш. 
3. Медиа контентини унинг функцияла
­
ри нуқтаи назаридан келиб чиққан ҳолда 
танқидий баҳолаш. 
4. Медиа воситасида ўз фикрини баён этиш 
ва демократик жараёнларда иштирок этиш 
учун ўзаро ҳамкорлик қилиш.
5. Фойдаланувчи контентини яратиш учун 
керак бўладиган кўникмалар (шу жумла
­
дан, АКТ билан ишлаш кўникмалари)ни 
фаоллаштириш.
Медиасаводхонлик медиа функциялари
­
ни тушуниш, мазкур функцияларни амалга 
ошириш сифатини баҳолаш ва ўз-ўзини ифо
­
да этиш, шунингдек, ижтимоий жараёнларда 
иштирок этиш учун медиалар билан рационал 
ҳамкорликка киришишга урғу беради. 
Медиасаводхонлик кўпқиррали ва у би
­
лимларнинг ривожланганлик тузилмасига 
асосланган кенг истиқболни тақозо этади. Ме
­
диасаводхонлик даражасини бутун инсоннинг 
ҳаёти давомида билишга оид, ҳиссий, эсте
­
тик ва этик медиаахборотларни идрок қилиш, 
шарҳлаш ва таҳлил қилиш жараёнида кўта
­
риш мумкин. “Медиасаводхонликнинг юқо
­
ри даражасига эга аудитория медиа оламини 
тушуниш, бошқариш ва баҳолашнинг юқори 
даражасига эга бўлади”. Медиасаводхонлик 
инсонга “унинг идроки ва тушунишига мос 
бўлган тарихий чекланган мазмунларга жавоб 
бериш”га ёрдам беради. Бу медиаматнларни 
ўқиш ва қайта тушунишни, “Буни кўргач, мен 
ким бўлиб шаклланаман?” саволга жавоб бе
­

---

19
2019 №4, Kasb-hunar ta’limi