Kasb – hunar kollejlari o`quvchilarida ekologik tarbiyani shakllantirishning innovatsion uslublari

 

III-BOB. Kasb-hunar kolleji o„quvchilariga  ekologik tarbiya berishga 

tayyorlash bo„yicha o„tkazilgan tajriba-sinov dasturi va uning samaradorligi 

3.1. Kasb-xunar kolleji o„quvchilarida ekologok tarbiya samaradorligini 

oshirishda mezonlarning o„rni 

 

            Kasb-xunar  kolleji  o‗quvchilarning  ekologik  tarbiyasida  innovatsion 

texnologiyalarni  qo‗llashning  pedagogik  samaradorligini  aniqlash  maqsadida        

Kollej o‗quvchilariga ekologik bilimlarni berish bo‗yicha ilg‗or tajribalarni va ilmiy 

tadqiqotlarni  o‗rganish,  ilmiy  adabiyotlarning  tahlil  qilish  shuni  ko‗rsatdiki, 

o‗quvchilarga beriladigan bilimlarning mazmuni,uning barqarorligi muhim ahamiyat 

kasb etadi.  Bu esa kollej o‗quvchisida ekologik madaniyatni shakllantirishga zamin 

yaratadi. O‗quvchilarda ekologik madaniyatni shakllantirishning asosiy maqsadi sust 

kuzatuvchidan  faol  ishtirokchiga  aylantirish,  kuzatuvchanlik,  erkin  fikrlaydigan, 

atrof-muhit,  tabiatga nisbatan ongli faoliyatni ilmiy-amaliy jihatdan rivojlantirishdan 

iboratdir 

          Bu esa kasb-xunar kollejlarida ekologik ta‘lim va tarbiya berishning uzviyligi, 

tizimliligi  va  barqarorligiga  bog‗liq  jarayondir.    O‗quvchilarda  ekologik  bilimlarni 

takomillashtirish va ekologik madaniyatni shakllantirishdan iboratdir. Zero ekologik 

---

55

 

 

 

madaniyat-insonning  tabiat  xaqidagi  bilim,  ong,  idrok,  savodxonlik,  intelektual 

salohiyat  va  uni  amalda  qo‗llay  bilish  faoliyati,  atrof-muhitga  nisbatan  ijobiy 

munosabatning  yuksak  ko‗rsatkichi,  ongli  va  ma‘suliyatli  yondashuvi;  bu  esa 

ekologik muammolarni ijobiy xal etishning pedagogik kafolati hisoblanadi. 

        Kollej  o‗quvchilariga  ekologik  bilim  berishda  jahonda  va  Respublikamiz 

hududida mavjud bo‗lgan xavfli ekologik  muammolardan o‗quvchilarning xabardor 

emasligi,suv tanqisligi,havo va suvning ifloslanishi,  

Orol  bo‗yi  ekologik  muammosi,  energiya  kahatchiligi,  parnik  effekti,ozon 

qatlamining  emirilishi  kabi  dolzarb  va  muhim  masalalarni  xolisona  va  aniq 

ma‘lumotlar  asosida  o‗quvchilar  ongiga  etkazish  masalasi  xam  dolzarbdir. 

Atrofimizda    sodir  bo‗layotgan  ekologik  muammolar  kelajagimiz  bo‗lgan 

yoshlarningongiga  to‗la  va  aniq  etkazilsa  ularni  ushbu  holatlarning  oldini  olish, 

ularni  bartaraf  qilish,bashorat  qilish  xamda  o‗zida  ekologik  madaniyatni 

shakllantirishga zamin yaratadi. 

          Kasb-xunar  kolleji  o‗quvchisida  ekologik  tarbiyani  shakllantiruvchi  asosiy 

ob‘ektlar mavjud bo‗lib ularga; 

-Tabiat bilan jamiyatning o‗zaro  munosabati; 

-Atrof-muhit, tabiat; 

-Insonning tabiatga ta‘siri va uning oqibatlari; 

-Ekologik bilimga ega shaxslar ya‘ni mutaxassislar; 

-Shaxslar kiradi.     

Ushbu  ob‘ektlar  zamirida  kasb-xunar  kolleji  o‗quvchilariga  ekologik  bilimlarni 

berishning  uzluksizligi  ta‘minlash  xamda  takomillashtrib  borish  imkoniyati 

mavjuddir. 

        Kollej  o‗quvchisiga    ekologik  bilimlarni  berishda  uning  o‗ziga  xos  tizimi 

mavjud bo‗lib ularning ketma-ketligini ta‘minlash  kollej o‗qituvchisining  maxorati 

va  tashkilotchiligi  bog‗liqdir.  Masalan:  kollej  o‗quvchisiga  iqlim  o‗zgarishlari 

to‗g‗risida ma‘lumotlar berishda shaxsga ta‘sir qiluvchi barcha  omillarni   inobatga 

olgan  xolda  tushunchalar  berilishi  lozim.Ushbu  jarayonning  mutafakkirlar  asarida 

yoritilishi  va  ular  tomonidan  berilgan  tavsiyalar,    I.A.Karimov  asarlarida  ushbu 

---

56

 

 

 

mavzuga oid g‗oyalarning yoritilishi, ekologiya sohasidagi Farmon va qarorlar, iqlim 

o‗zgarishi  natijasida  yuzaga  keladigan  atrof-muhitni  ifloslanishlardan  saqlash  va 

ularni  amaliy  jihatdan  hal qilishda  ishtirok  etish, havo haroratining  oshishiga  qarshi 

kurashish masalalari bo‗yicha dars taqdimotlari, multimedialar tayyorlash, saytlarda 

ushbu  yo‗nalish  bo‗yicha  axborotlar  joylashtirish,  aholiga  murojaat  uslubidan 

samarali  foydalanish,  jahon  miqyosida  bo‗lib  o‗tadigan  konsiliumlar,  amaliy 

anjumanlar,  onlayn  xizmatidan  samarali  foydalanish  ushbu  masalani  innovatsion 

shakllarda amalga oshirilishini ta‘minlaydi. 

             Kasb-xunar  kolleji  o‗quvchisining  ekologik  bilimlarga  egalik  darajasini 

aniqlash  maqsadida  Urganch  shaxar  maishiy  kasb-xunar  kollejining  3  –bosqich 

o‗quvchilaridan  so‗rovnoma  olindi.  So‗rovnomada  3-ta  yo‗nalish  iborat  bo‗lib 

ularning  

-kasb-xunar kolleji o‗quvchisining atrof-muhitga munosabatlarining yo‗nalganligi; 

- kollej o‗quvchilarida mavjud bo‗lgan ekologik bilimlarning holati; 

- mavjud bilimlarni amaliyotga tatbiq qila olishi. 

bo‗yicha  ma‘lumot  berish  talab  qilindi  natijalari  tahlil  qilinganda  quyidagi 

ma‘lumotlar  olindi  .Savolnomaning  birinchi  bandi,-  ―Kollej  o‗quvchisining  atrof  -

muhitga  munosabati‖-34  nafar  o‗quvchidan  28  nafari  ijobiy  munosabatni  ,2-nafari 

befarqlikni,  4-nafari  loqaydlikni  belgilagan,  ―Kollej  o‗quvchisinida  ekologik 

bilimlarning  mavjudligi  va  holati‖  34  nafardan  28  nafar  o‗quvchida  mavjudligi 

aniqlandi,  ―O‗quvchilarning  ekologiyaga  oid    bilimlarini  amaliy  faoliyatga  

yo‗naltirganligi‖ savoli bo‗yicha 34 nafar o‗quvchidan 24 nafari amaliyotda qo‗llay 

olishi  qolgan  o‗quvchilar  esa  mavjud  bilimlarini  ham  amaliyotga  tatbiq  qilishda 

paysalga solish,ya‘ni o‗z vaqtida samarali foydalana olmasligini e‘tirof qilgan. Ushbu 

javoblarni  pedagogik-psixologik  tahlili  shuni  ko‗rsatadiki  kollej  o‗quvchilariga 

ekologik  ta‘lim-tarbiya  berish  jarayonida  ko‗proq  amaliyotga  yo‗naltiradigan 

uslublarni  tanlash  va  tizimli  olib  borish  va  o‗tkazilgan  xar  bir  tadbirni  o‗quvchilar 

bilan  keng  qamrovli  va  atroflicha  muhokama  qilish  madaniyatini  ham  to‗liq 

shakllantirib borish maqsadga muofiq jarayon xisoblanadi. 

---

57

 

 

 

          Kollej  o‗quvchilariga  ekologik  bilim  berishda  maxsus  qo‗llanmalar, 

ko‗rgazmali  plakatlar,  kino  lavhalar  bilan  metodik  jihatdan  ta‘minlanishi,o‗zida 

mavjud  bo‗lgan  bilimlarni  muvaffaqiyatli  targ‗ib  qilish  imkoniyatiga  ega  bo‗lishini 

talab qilinmoqda 

Kasb-xunar 

kolleji 

o‗quvchilarining 

ekologik 

tarbiyasida 

innovatsion 

texnologiyalarni  qo‗llashning  pedagogik  samaradorligini  aniqlash  maqsadida 

Urganch  shaxrida  joylashgan  Urganch  shaxar  maishiy  xizmat  kasb-xunar  kolleji, 

Xiva  shaxar  pedagogik  kasb-xunar  kolleji  o‗quvchilarining  2  va  3  bosqich 

o‗quvchilari bilan tajriba –sinov ishlari tashkil qilindi. 

 Tajriba-sinovni  o‗tkazishda  qo‗yilgan    maqsad  asosida  vazifalar  belgilandi, 

tajribaning  mazmuni  aniqlandi,  va  natijalarnini  qayta  ishlash  bo‗yicha  metodlar 

tanlab  olindi.  Kasb-xunar  kolleji  o‗quvchilarining  ekologik  tarbiyasini  innovatsion 

texnologiyalar  asosida  shakllantirish  bo‗yicha  amalga  oshirilishi  lozim  bo‗lgan 

jixatlar o‗rganildi. 

  Tadqiqot ishnini olib borishda quyidagilarga e‘tibor qaratildi: 

 

kasb-xunar  kolleji  o‗quvchilariga  ekologik  tarbiya  berishda  innovatsion 

texnologiyalarni saralash, qo‗llash va uning samaradorligi; 

 

kasb-xunar  kolleji  o‗quvchilarining  atrof-muhitga  munosabatlarinining 

yo‗nalganligini aniqlash (salbiy,ijobiy,befarq); 

 

kasb-xunar  kolleji  o‗qituvchilarining  kollej  o‗quvchilariga  ekologik  tarbiya 

berishda qo‗llanilayotgan usul,vosita va shakllar; 

 

 kasb-xunar  kolleji  o‗quvchilariga  ekologik  tarbiya    berishda  innovatsion 

texnologiyalarni amaliy faoliyatga yo‗naltrish; 

Kasb-xunar  kolleji  o‗qituvchilarining    o‗quvchilarga  ekologik  tarbiya 

berishda innovatsion texnologiyalardan foydalanish jarayonida; 

-

 

ijobiy  jihat-kollejda  tahsil  olish  jarayonida  o‗quvchilar  tomonidan  atrof-

muhitni,  tabiatni  asrash,  uni  muhofaza  qilish  kabi  tushunchalarni  o‗zida 

shakllantirganlar; 

-

 

salbiy-  ekologik  tarbiyaga  aloqador  tushunchalarni  bilsa  ham  uni  amaliyotga 

tatbiq qilishni paysalga soluvchi o‗quvchilarning mavjudligi; 

---

58

 

 

 

-

 

kollej o‗quvchilarida ekologik bilim va madaniyatning pastligini bartaraf qilish 

maqsadida  quyidagi  innovatsion  texnologiyalar  o‗quvchilarga  tavsiya  qilindi  va 

mashg‗ulot jarayonida amalga oshirish imkoniyatlari yaratildi.(3.3ga qaralsin) 

Sinfdan tashqari ishlar shakllariga quyidagilarni kiritish mumkin: 

1. Tanlovlar va aksiyalar tashkil etish; 

2. Ekologik kechalar uyushtirish. 

3. Kichik qo‗riqxonalar tashkil etish; 

4. Ekologik lager va so‗qmoqlar tashkil etish; 

5. Kuzatish va tajribalar qo‗yish hamda ilmiy tadqiqotlar olib borish; 

6. Ekologiya  fanidan to‗garaklar tashkil etish kabilar.