Касалликлари ва зараркунандаларига қарши

Зараркунандаларга қарши кураш

П и ё з

Пиёз ўсимлигининг асосий зараркунандалари қаторига қуйидагиларни киритиш мумкин:

• 
  Пиёз пашшаси кучсиз ва яхши ривожланмаган ўсимликларга катта зарар етказади. Зарарланган ўсимликлар ривожланишдан орқада қоладилар, уларнинг баргларининг устки қисми сарғаяди ва сўлий бошлайди. Пиёзнинг ер остки қисмлари ҳам юмшоқ бўлиб қолади, чирийди ва ўзидан ёкимсиз хид чиқара бошлайди. Кейинчалик пиёзнинг фақат пўсти колиб, ички қисми қора чириётган модда билан тўлиб қолади. Бу зараркунанданинг личинкаси сариқ рангли, оёқсиз, бошсиз бўлиб, узунлиги 11 мм гача боради. Личинкалар зарарланган ўсимликлар ёнидаги тупроқда узунлиги 8 мм ва қалинлиги 3 мм ли қўғирчоқ-ғумбак (пупарий) ларга айланадилар. Пиёз пашшаси наъматак гуллаган пайтда учиб чиқади ва пиёзга ёки унинг атрофидаги тупроққа 5-9 та 0,25-0,8 мм катталикдаги тухумлар қўяди. Тухумлардан 6-10 кунлардан сўнг личинкалар пайдо бўлади ва улар пиёз ичига кириб олиб, бир ой давомида у билан озиқланадилар. Июлда эса улар яна қўғирчоқка айланиб, кейинчалик улардан пашшаларнинг янги авлоди пайдо бўлади. Иссиқхоналарда етиштириладиган кўк пиёзга личинкалар эрта баҳорда ҳам зарар етказишлари мумкин.
  

Пиёз пашшасига қарши кураш тадбирлари сифатида хосилдан кейинги қолдиқларни йиғиштириш ва йўқотиш, кузда ерни чуқур қилиб хайдаш, уруғларга экишдан аввал тегишли (қуйида жадвалда келтирилган) кимёвий препаратлар билан ишлов бериш, алмашлаб экишга риоя қилиш, пиёз экилган майдонга яқин жойга сабзи ҳам экиш (чунки сабзи фитонцидлари пиёз зараркунандаларини чўчитади, пиёз фитонцидлари эса сабзиникини қўрқитади) кабиларни киритиш мумкин. Агар пиёзни иложи борича эрта муддатларда экилса, пашшалар учиб келгунича, ўсимлик анча ўзини туриб олади ва зиён миқдори хам шунга яраша анча камаяди. Агар тупроққа торф қўшилса, пашша у ерга камроқ ташриф қилади. Пиёз экилган қатор ораларига пашшаларни қўрқитадиган хид таратадиган моддаларни сепиш хам яхши натижа беради. Масалан, қум билан нафталин аралашмасини 1:1 нисбатда,
махорка чангини, охакни кул билан аралаштириб (10 кв.м га 1-2 кг хисобидан) ариқ ораларига сепиб чиқиш яхши натижа бериши кузатилган. Бундай ишлар 7-8 кун оралатиб, 2 марта амалга оширилади. Биринчи ишловни пашшалар тухум қўяётганида амалга оширган маъқул бўлади. Агар пашша жуда ҳам кўпайиб кетган бўлса, у холда тупроққа грануляция қилинган Базудин солиш керак бўлади. Баъзилар пашшага қарши тадбир сифатида пиёзни ош тузи эримаси билан суғорадилар (10 литр сувга 200 грамм миқдорида). Бунда биринчи суғориш пиёз ўсимлиги 5 см бўлганида амалга оширилиб, кейинчалик эса бу тадбир хар 20 кунда қайтарилади. Пиёзни даврий равишда кўздан кечириш ва личинкалар билан зарарланганларини ўз вақтида юлиб ташлаш ва ёқиб юбориш ҳам зараркунандага қарши курашишининг мақбул усулидир.

•