Каримов А. А., Исломов Ф. Р., Авлоқулов А. З. Бухгалтерия ҳисоби

7.7. Асосий воситалар таъмирини ҳисобга олиш

Асосий воситалар фойдаланиш жараѓнида уларнинг физик хосса ва сифатлари йўқолиб боради. Уларни тиклаш учун корхона таъмирлаш ишларини ўтказиши мумкин.

Асосий воситалар таъмирининг икки тури мавжуд:

1. 
   Капитал таъмир;
   
2. 
   Жорий таъмир.
   

Бир йилдан ортиқ муддатда ўтказиладиган машина ва жиҳозлар таъмири капитал таъмир ҳисобланади. Бу таъмирда агрегатни қисмларга ажратиш, барча эскирган деталь қисмларни алмаштириш ѓки тиклаш, йиЃиш, созлаш ва синаш ишлари бажарилади.
Бино ва иншоотларни капитал таъмирлашда эскирган конструкция ва деталлар таъмирланадиган объектлардан фойдаланиш имкониятларини яхшилайдиган янгилари ѓки мустаҳкамроқ ва тежамлироқлари билан алмаштирилади.
Капитал таъмирда машина ва жиҳозлар узоқ муддатга тўхтатиб қўйилиши мумкин.
Жорий таъмир бир йилдан кам муддат ичида ўтказилади ҳамда машина ва жиҳозларни узоқ муддатга тўхтатиб қўйиш билан боЃлиқ эмас.
Таъмир ишлари бошланишига қадар нуқсонлар қайдномаси асосида тузиладиган сметаларга мувофиқ ҳар бир объект бўйича норматив харажатлар миқдори аниқланади. Сметада таъмирнинг барча турлари учун харажатлар аниқ бир жиҳоз турини таъмирлашнинг меҳнатталаблигини тавсифлайдиган мураккаблик бирлигига тўЃри келадиган нормативлар бўйича ѓки уларнинг тури ҳамда режалаштирилган иш ҳажми бўйича харажатлар меъѓрлари асосида ҳисоблаб чиқарилади.
Корхона асосий воситаларини таъмирлаш пудрат ѓки хўжалик усулида бажарилиши мумкин.
Пудрат усулида бажарилганда корхона таъмирлаш - қурилиш ташкилоти билан пудрат шартномасини тузади.
Хўжалик усулида эса таъмир ўз кучи билан амалга оширилади.
Иккала усулда ҳам таъмирлаш харажатлари ишлаб чиқариш харажатлари ҳисобидан қопланади. Бунинг учун эса корхонада махсус заҳира ташкил этилади. Заҳира Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги рухсати билан ташкил этилади. Заҳира суммаси корхонанинг ўзи мустақил белгилайдиган норматив миқдорда ҳар ойда маҳсулот таннархига ўтказилиб боради. Норматив 5 йил муддатга қатъий белгиланган суммада ѓки асосий воситаларнинг дастлабки қийматига нисбатан фоизларда ишлаб чиқилиши керак.
Заҳира суммаси бухгалтерия ҳисобида 8910-«Келгуси давр харажатлари ва тўловлари резерви» ҳисобвараЃида ҳисобга олиб борилади. Ушбу ҳисобварақ пассив бўлиб, у бўйича сальдо таъмир ишларида фойдаланилмаган заҳира суммасини акс эттиради. Дебет бўйича оборот - заҳирадан таъмир ишларини бажариш билан боЃлиқ иш ва хизматлар ҳақини тўлашда фойдаланишни, кредит бўйича оборот эса - корхона харажатларига киритиш ҳисобига ҳар ойда яратиладиган заҳира суммасини тавсифлайди.
Ишлаб чиқариш харажатлари ҳисобига заҳира ташкил этилганида бухгалтерияда қуйидагича ѓзув қилинади:
Д-т - Ишлаб чиқариш харажатлар ҳисобварақлари
К-т 8910-«Келгуси давр харажатлари ва тўловлари резерви».
Таъмирлаш учун харажатлар қилинса қуйидагича ѓзув қилинади:
Д-т 8910-«Келгуси давр харажатлари ва тўловлари резерви»
К-т 2310-«©рдамчи ишлаб чиқариш»
К-т 6010-«Мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга тўланадиган счЄтлар».