Каримов А. А., Исломов Ф. Р., Авлоқулов А. З. Бухгалтерия ҳисоби

Оператив (жорий) лизинг - лизинг шартномаси бўйича (уни тўлиқсиз амортизацияли лизинг деб ҳам аташади) мулк лизинг олувчига унинг меъѓрий хизмат қилиш муддатидан анча кам бўлган муддатга берилиши тушунилади. Бу, ўз навбатида, лизинг берувчида мулкни кўп маротаба лизингга бериш имкониятини яратади. Оператив (жорий) лизингнинг муддати шартномада томонлар келишувига биноан ўрнатилиши мумкин. Шунинг учун шартнома объекти бўлиб, оператив (жорий) лизингда, кўпроқ (автомобиллар, самолѓтлар ва техниканинг бошқа кўринишлари) лизинг олувчилар учун қисқа муддатли, бир марталик ѓки мавсумий ишларни қилиш учун ҳамда маънавий тез эскирувчи техника воситалари хизмат қилиши мумкин. Оператив (жорий) лизингда ҳам мулкни танлаш ҳуқуқи лизинг олувчида бўлади, лекин лизинг берувчи омборида мавжуд мулкдан танлаш имконияти билан чегараланади.
Лизингни оператив (жорий) ва молиявий лизингга бўлиниши Ўзбекистонда битим объектини қоплаш даражаси билан қисман аниқ фарқланади.
Бухгалтерия ҳисобида «молиявий лизинг» ва «оператив (жорий) лизинг» атамалари лизинг битими ҳисоби билан бевосита боЃлиқ. Бунда, молиявий лизинг амалиѓтида барча тавакалчилик (риск) ва даромадлар мулк эгаси билан боЃлиқ битим орқали аниқланади ва лизинг берувчидан лизинг олувчига ўтади ҳамда лизинг олувчида муддат якунида мулк ўзлаштирилади. Бунда, албатта, айнан лизинг олувчи ўз молиявий ҳисоботида лизинг мулки қиймати ва лизинг берувчи олдида лизинг тўловлари бўйича мажбуриятларини кўрсатиши лозимлиги маслаҳат берилади. «Молиявий лизинг» атамаси иқтисодий атамалар луЃатида мавжудлигига қарамасдан, лизинг муносабатларини фақат молиявий жараѓнлар сифатида англаш хато бўлади. ТўЃри, лизинг шубҳасиз молиявий функцияни ҳам бажаради, яъни асосий фондларга маблаЃ қўйишни таъминлайди ва лизинг олувчи айланма капиталини кўпайтиради. Лекин, бу функция лизингнинг ҳохлаган кўриниши, ҳатто оддий ижаранинг ишлаб чиқариш воситаларида ҳам кузатилади. Лизинг битимини молиявий ва оператив (жорий) лизингга бўлиниши ташкилотнинг ва бухгалтерия ҳисобининг хусусиятларида кўпроқ намоѓн бўлади.