Карданли узатмалар. Бош узатма, дифференциал. Автоматик трансмиссиялар. Автоматик бошқарувнинг тизим ости элементлари. Режа

3.20-расм. Тўла юритмали трансмиссиялар таснифи
автомобиллар AVD (All Wheel Drive–ҳамма ғилдираклар етакчи) ёки 4WD (4 Wheel Drive–тўртта ғилдиракка юритма берилади) каби белгиланади.
Оддий йўлларда юришга мўлжалланган тўла юритмали автомобиллар консепцияси 1980 йилда Audi Quattro автомбили ишлаб чиқарилиши билан пайдо бўлган.
Тўла юритмали автомобил трансмссияси конструктив жиҳатдан икки етакачи ғилдираккка эга автомобил трансмиссиясига қараганда анча мураккаб, қимматроқ ва оғирроқ. Қўшимча масса ва қувват йўқотишлари автомобилнинг ёнилғи самарадолигига ҳам салбий таъсир қилади. Шу билан бирга етакчи ғилдирак думалашига қаршилик етакланувчи ғилдирак думалашига қаршиликдан анча паст. Бундан ташқари тўла юритмали автомобил сирпанчиқ йўлларда ўзини яхши тутади ва яхши шиғовланади. Энг асосийси фавқулодда вазиятларда автомобилни бошқариш анча осон. Бу афзалликлар тўла юритмали трансмиссиялар камчилигини бир мунча қоплаб кетади.
Юқори ўтувчанликка эга автомобил учун ғилдиракларнинг таянч юзаси билан яхши илашувчанлигидан ташқари йўл нотекисликларида тиқилиб қолмаслиги учун йўл тирқиши катта бўлиши ҳам муҳим. Шу билан бирга етакчи ғилдиракларга узатиладига буровчи моментни ошириш ва паст тезликларда двигателга юклама ошиб кетмаслиги учун улар пасайтирувчи редукторлар билан ҳам жиҳозланадилар.
Тўртта ғилдирагига ҳаракат узатиладиган енгил автомобиллар доимий юритмали ёки иккита юритмаси зарурат бўлганда қўшиладиган трансмиссияга эга бўлиши мумкин. Ҳозирда олд юритмаси доимий (Toyota RAV4, Honda CR–V ва б.) ва орқа юритмаси доимий (Ford Explorer, Nissan terrano ва б.) тўлиқ юритмали трансмиссияга эга енгил автомобиллар кенг тарқалган. Бу автомобилларда ғилдиракларга юритмани улаш ҳаракат шароитига қараб автоматик ёки ҳайдовчи хоҳишига қараб қўлда амалга оширилиши мумкин.
Тўлиқ юритмали трансмиссиялар компоновкалари. Тўла юритмали трансмиссияга эга автомобилда двигателнинг жойлашиш ўрнидан қатъий назар УҚ чиқиш валидан олинаётган буровчи моментни иккита йўналишга бўлиб узатилиши керак: олд етакчи ғилдиракларга ва орқа етакчи ғилдиракларга. Бундан ташқари олд ва орқа етакчи ғилдиракларга буровчи моментни узатиш учун иккита бош узатма талаб қилинади.