Kafedrasi “biotexnologiya” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Fermentni tashuvchi bilan bog’lanish kuchini oshiruvchi usullar.


Oldindan modifikasiya qilingan tashuvchilarga immobilizasiya qilish

Tashuvchining oldindan modifikasiya qilish adsorbsiya kuchini keskin oshirishga olib keladi. Bundan tashqari, ferment molekulasi atrofida maxsus sharoitlar yasash hisobidan, oldindan modifikasiya qilingan tashuvchida immobilizasiya qilingan fermentni katalitik xususiyati ham ortib boradi. Buning ustiga, oldindan modifikasiya qilmaslik adsorbsiya qilingan fermentni faolligini butunlay yo’qolishigacha olib kelish mumkin. Masalan, agar fermentni mo’tadilligi nordon sharoitda past bo’lsa, silikagelga sorbsiya qilingan fermentni faolligi butunlay yo’qoladi, chunki, silikagelni satxi nordon muhitga ega (pH 4,0). Bunday sharoitda, immobilizasiyadan oldin silikagelni ma’lum pH ga ega bo’lgan buferda fermentni mo’tadil rN ga to’g’ri kelgan rN da saqlab turish lozim bo’ladi. Xuddi shunday muammo, faol markazida metall saqlaydigan fermentlar bilan ishlaganda kelib chiqadi. Bunga sabab, ba’zi bir tashuvchilar o’zlariga metall ionlarini tortib olish qobiliyatiga egalar. Bunday tashuvchilarda adsorbsiya qilingan fermentlar, o’z faol markazidagi metalni chiqib ketishi hisobidan faoliyatlarini yo’qotishlari mumkin. Bu holni bartaraf etish uchun, tashuvchini maxsus metall ionlari saqlagan eritmalarda uzoq vaqt ushlab turish va shu tufayli uni metall ioniga nisbatan bo’lgan ehtiyojini qondirish mumkin bo’ladi. Tashuvchilarni metall ionlari bilan to’yintirish adsorbsiya yo’li bilan immobilizasiya qilishni mo’tadillashtirishda ham ishlatiladi. Tashuvchi sirti metall ionlari bilan to’yintirilganda (buning uchun Ti, Sn, Zr, V va Fe ishlatiladi), fermentni sorbsiya qilish xususiyati ortadi, bunga sabab metall ioni ferment bilan tashuvchi orasida ko’prik bo’lib xizmat qilishidir. Immobilizasiyaning bu usuli, sellyuloza, neylon shisha filtr qog’oz kabi tashuvchilardan foydalanganda yaxshi natijalar berishi isbotlangan.

Oldindan modifikasiya qilingan fermentlarni immobilizasiya qilish

Ionalmashuvchi tashuvchilarga adsorbsiya yo’li bilan immobilizasiya qilishda izoelektrik nuqtasi va pH –mo’tadilligi bir-biriga yaqin bo’lgan fermentlar bilan ishlanganda qator muammolar paydo bo’ladi. Ferment bilan tashuvchi orasidagi mustaxkam bog’lanish faqatgina, izoelektrik nuqtadan uzoqroq bo’lgan rN da, ya’ni fermentni katalitik xususiyati past bo’lgan sharoitda amalga oshiriladi. Shuning uchun, ham fermentni oldindan modifikasiya qilish, ya’ni ferment molekulasiga yangi ionogen guruhlar (polikislotalar, karboksimetil, sellyuloza, yantar kislotasi va x.k.) kiritish maqsadga muvofiq bo’ladi. Masalan, L-ximotripsin xlortriazinli rang bilan aralashtirilganda, uni izoelektrik nuqtasi ishqoriy tomonga siljishi, va shu tufayli ferment ko’pgina tashuvchilarga adsorbsiya bo’lishi, oqibat natijada esa katalitik faolligi saqlanib qolishi isbotlangan. Boshqa bir misol, L-ximotripsinni KM-sellyuloza bilan modifikasiya qilinganda, ferment neytral pH muhitida DEAE-sellyulozada yoki DEAE-sefadeksga faolligi saqlangan holda immobilizasiya bo’ladi.