Кафедра мудири. Мухамедова Д. Г. 1-variant 1-savol: Ekspremental psixologiya tarixi

2-variantning 3-savoli!
Savol:Kuzatish metodi va uning eksperimental tahlili!
XYIII-XIX asrlar empirikpsixologiyasi tomonidan kamsitilgan bu metod so‘nggi yillarda yana ma'lum ahamiyatga ega boliib bormoqda. Chunonchi, suhbat va savol-javob metodlarini o‘z-o‘zini kuzatish metodi orqali olingan ma’lumotlar siz qobulqilib bo’lmaydi.Sababi u eksperimental jihatdan tahlil qilinmagan hisoblanadi.Buni suhbat va shaxsi y savol- juvob o'tkazish uchun suvollar tuzishda hisobga olish zarur. Lekin kuzatish, garchi psixologik tadqiqotlarning asosiy metodi Bo’lsada, mustaqil ahamiyatga ega bo`lishi mumkin. Kuzatish metodi psixik holatlarni, ya’ni tetik kayfiyatni, ishchanlikni, kasb bilan bog'liq bo'lgan sermahsul ishlarni o'rganishda ayniqsa foydali bo'lishi mumkin.Eksperimental psixologiya metodlariga murojaat qilishdan oldin ularning umum-ilmiy jihatlarini ko‘rib chiqamiz. Barcha metodlar ma’lumotlar olish uchun ishlatiladi. Asosiy va qo'shimcha metodlar farqlanadi. Asosiylariga laboratoriya eksperimenti va ularning modifikatsiyasi, tabiiy eksperiment kiradi. Qo'shimchalariga - kuzatish,faoliyat mahsullari tahlili, oichash va korrelatsion kuzatuvlar, ma’lumotlar yig’ish metodi va boshqala rkiradi. Birinchi metodda kuzatuv olib boriladi, hodisa va jarayonlar bilan faol tanishtiradi. Ikkinchi metod jarayoni esa, albatta, obyektga ta’sir etgan holda uni faqat ro'yxat qilish bilan chegaralanadi. Kuzatuvchi ro‘yxatni to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki savol noma asosida yozib boradi. Xuddi shu metod ta’sir qilish jarayonida ham qollanilishi mumkin. Eksperiment jarayoni to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqot metodi orqali o‘tkaziladi. Bu ikkinchi jarayon psixologik eksperiment metodlaridir. Uchinchi jarayon ham mavjud. Eksperimentator kuzatuv jarayonida tabiiy usullarni yoki «tushunish metodi»ni to‘g‘ridan-to‘g‘ri kuzatuvchiga nisbatan qo`llaydi. Eksperiment jarayonida kuzatuvchi vazifalarni faol bajaradi. Kuzatish, so‘rov davomida esa unga hechqanday vazifa berilmaydi va u o‘zini erkin tutadi.Kuzatish metodining asosiy afzalligi shundan iboratki, kuzatish tabiiy sharoitda o`tkaziladi, kuzatishkuzatilayotganshaxslamingodatdagixulq-atvorlarini o ‘zgartirmaydi. Kuzatishni bitta odam ustida ham va bir guruh shaxslar ustida ham olib boorish mumkin. Bu metod bolalarbog‘chasi guruhlaridagi yoki maktab sinfidagi bolalarni o‘rganish uchun qulaydir. Kuzatish metodining kamchiligi uning anchagina mehnat talab qilishidir. Tadqiqotchi psixologni xulq-atvorining istalgan qiyofada emas, balki aniq tadqiqot vazifalari bilan bog'liq holda namoyon bo'lishi gina qiziqtiradi. Shuning uchun kuzatiluvchi shaxs xususiyatlari va psixik holatlarining o‘ziga kerakli tarzda namoyon bo'lishini kutib turishi kerak. Bundan tashqari,psixik xususiyatlarning yakka holda namoyon bo'lishini kuzatish va qayd qilish yetarl iemas. Tadqiqotchi u yoki bu xususiyatlarning tipikligiga ishonch hosil qilishi kerak.