Кафедра «Железнодорожные станции и узлы»

Термик таъсири - тери тўқимасининг ҳужайрасини қизишидан куйдиришигача олиб келиши мумкин.
Электролитик таъсири - организмнинг суюқликлари парчаланиши натижасида қоннинг ва ҳужайраларнинг кимёвий ва физик ҳусусиятлари ўзгарилиши кузатилади.
Биологик таъсири - танани биоенергетик жараёнини бузилиши, яъни тирик ҳужайраларни тўлқинланиши ва мушакларни кескин қисқаришига олиб келадиган ҳолат. Электр ток билан шикастланишни икки турини кўрсатиш мумкин: электр жароҳат ва электр зарб.
Электр жароҳатланиши - инсонни танасини айрим жойларини шикастланиши, электр куйиши, электр белгилари ва терини металланишини кўринишларига эга.
Инсон танасидан ток ўтиши натижасида танани қизиши - электр куйиш деб аталади. Танани ички ва ташқи қисми куйиши мумкин. Жароҳат олиш шароитларига кўра контакт, ёйи ва аралаш куйишларга ажратилади.




4.1-расм. Инсон танасидан ток ўтиши натижасида танани 3 даражали электр куйиши
Тери юзасидаги кул ёки оқ - сариқ рангли доғлар электр белгилар деб аталади. Шу доғлар танани электр ўтказгич қисмлар билан туташган жойларда ҳосил бўлади. Улар кўпинча оғриқсиз бўлади, вақт ўтиши билан ўтиб кетади.

4.2-расм. Яшин шаклдаги электр белгили кўриниши

Ток таъсирида металларни заррачалари бўғланиб, тери юзасини қоплаб олади. Лат еган қисмини юзаси ғадир - будир бўлиб қолади. Шу ҳолат электр металланиш деб аталади. Бу ҳолат инсон танаси учун хатарли эмас, лекин кўзни металланиши хавфли бўлади.

4.3-расм. Ток таъсирида тери юзасини электр металланиши

Юқорида айтилгандан ташқари меҳаник шикастланишлар ва электрофталмия ҳам электр жароҳатланишига киради. Ток ўтиши вақтида мушакларни кескин қисқариши натижасида терини, қон томирларини ва нервларини ёрилишига, суякларни синишига ва тобиқларни чиқишига сабаб бўлади.Ёйдан чиқаётган ултра-бинафша нурлари натижасида кўзни шамоллашини Электрофталмия деб айтилади.
Электр токни таъсири натижасида тирик тўқималарни тўлқинлатиб мушакларни кескин қисқартиришига олиб келадиган ҳолат электр зарб деб аталади. Одамни ток уриш холати тўрт даражада баҳоланади:
I – даражада одам ҳушидан кетмаган ҳолда еқилиб тушиш, мушакларни қисқартиришига олиб келади;
II – даражада одамнинг нафас олиши ва юрак фаолиятига таъсир этилмаган ҳолда ҳушдан кетиш;
III – даражада нафас ва юрак фаолиятига таъсир этилган ҳолда ҳушдан кетиш;
IV – даражада электр шок, қон айланиши ва нафас олиш тўхтаб, клиник ўлимюз беради.
Клиник ўлим-бу одамни тирик ва ўлим орасидаги ҳолат, шу ҳолатида юракни фаолияти ва нафас олиши тўхтайди, инсонда ҳеч қандай ҳаёт алОматлари сезилмайди. Клиникўлим ҳолати 6-8 минут давом этади. Шу даврида ҳеч қандай ёрдам бермаган тақдирда мияни ҳужайралари парчаланиб қайтарилмас-биологик ўлимига ўтиб кетади.