Kadrlar tayyorlanadigan

3.3. D. Mak Gregorning “X” va “Y” nazariyasi
30-40 yilarda tadbirkorlarning e’tiborini E.Meyo, F.Rotlisberger kabi sanoat psixologlari va sosiologlarining tavsiyalari o’ziga jalb qilgan. Ularning yordamlarida korporasiyalarning xizmatlari, xodimlarni unumdorlikni oshirishga faollashtirish, korxonalardagi sosial muhitni yaxshilash va mehnatkashlar va ma’muriyat o’rtasidagi nizolarni yumshatishga harakat qilganlar. O’sha davrda sosial-psixologik usullar mehnatni texnokratik boshqarishning asoslarini o’zgartirmaganlar, faqat uning shakli turli tumanroq bo’lgan.

E.Meyoning taniqli izdoshi D.Makgregor “Korxonaning kishilik tomoni” (1960) kitobida ishlab chiqarishdagi avtoritar tartib eskirib bo’lganligini isbotlagan. Uning hisobicha, ikkita nazariya, inson, xodimga ikki xil qarash mavjud: “X nazariyasi”, unga ko’ra inson o’z tabiati bo’yicha yalqovdir, uni qistovga olish, jazolar va mahrum qilishlar bilan qo’rqitish kerak, va “Y nazariyasi” – odamlarga o’ziga jalb qiluvchi ish yoqadi, ular mustaqillikni, qarorlar qabul qilishda ishtirok etishni istaydilar, tashabbusni namoyn qilish, kashfiyot qilishdan xursandlar, ularga huriat, xayrixohlik, ma’qullash shakllari zarur. Bundan shu narsa kelib chiqadiki, mayda-chuyda vasiylikdan voz kechmoq, ijodiy intilishlar va mustaqillikni namoyon qilish uchun sharoitlar yaratish, ishlab chiqarishga “kishilik munosabatlar”ni tadbiq etish zarur.