K. Z. Homitov iqtisod fanlar doktori, dotsent

Investitsiya muhitiga ta’sir etuvchi omillar

Mamlakatdagi siyosiy barqarorlik

Mamlakatdagi soliq tizimi

Mamlakatdagi makroiqtisodiy barqarorlik

Mamlakatning geografik joylashuvi va yo'l-transport infratuzulmasini rivojlanganlik darajasi

3.1.1-chizma. Investitsiya muhitiga ta’sir etuvchi omillar¹³

Lekin asosiylari quyidagilar:
birinchisi, mamlakatdagi siyosiy barqarorlik. Siyosiy barqarorlikni belgilovchi asosiy ko‘rsatkichlar mamlakatda mavjud siyosiy partiyalar o‘z dasturlari asosida mustaqil faoliyatni amalga oshirishi hisoblanadi;
ikkinchisi, mamlakatda to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilgan soliq tizimidir. Investitsion muhitni belgilovchi ushbu omil ham investitsiyalarni jalb etish,





¹³ Mualliflar tomonidan tuzilgan.

investitsion faoliyatni rivojlantirishga yaqindan xizmat ko‘rsatuvchi asosiy omillardan biri. Mamlakatimizda investitsiya muhitini jahon andozalariga mos ravishda tashkil etish uchun qilingan harakatlar mustaqillikning ilk davrlariga taqaladi. Sababi, aynan 1998-yil mamlakatimizda Soliq kodeksi qabul qilindi va davr talabiga monand bo‘lishini ta’minlash uchun uni 2008-yilda qayta ishlab soliq to‘lovchilar hukmiga havola etildi. Masalan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012-yil 10-aprelda qabul qilingan “To‘g‘ridan to‘g‘ri xususiy xorijiy investitsiyalarni jalb etishni rag‘batlantirish borasidagi qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi 4434-farmoni mamlakatda investitsiya muhitini yanada yaxshilash, xususiylashtirish, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik jihatdan qayta jihozlash va rekonstruktsiya qilish, respublikaning ortiqcha ishchi kuchi mavjud bo‘lgan mintaqalarida yangi ish joylarini yaratish dasturlarini amalga oshirishga to‘g‘ridan to‘g‘ri xususiy xorijiy investitsiyalarni keng jalb etish, shuningdek, xorijiy investorlar uchun ishonchli huquqiy himoya va kafolatlarni ta’minlashga qaratilgan. Farmonda ko‘rsatilganidek, “….. xorijiy investorning pul shaklidagi ulushi 5 million AQSH dollaridan kam bo‘lmagan, yangidan tashkil etilayotgan xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi davlat ro‘yxatidan o‘tgan sanadan boshlab 10 yil mobaynida soliq qonunchiligida o‘zgarishlar yuz bergan hollarda, yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i, qo‘shilgan qiymat solig‘i (tovarlar, ishlar, xizmatlarni realizatsiya qilish aylanmasi), mulk solig‘i, obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig‘i, yagona ijtimoiy to‘lov, yagona soliq to‘lovi to‘lashdan, shuningdek Respublika yo‘l jamg‘armasiga hamda ta’lim va tibbiyot muassalarini rekonstruktsiya qilish, mukkammal ta’mirlash va jihozlash jamg‘armasiga majburiy ajratmalar to‘lashning mazkur korxonalar davlat ro‘yxatidan o‘tish sanasida amal qilgan me’yorlari va qoidalarini qo‘llashga haqlidirlar”¹⁴;
uchinchisi, makroiqtisodiy barqarorlik. Mustaqillik davriga bir nazar soladigan bo‘lsak, mamlakatdagi asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar doimiy o‘sish sur’atiga ega bo‘lmoqda. Buni quyidagi 3.1.1-jadval ma’lumotlari asosida ko‘rishimiz mumkin.
Jadval ma’lumotlariga tayanib aytadigan bo‘lsak, bizning milliy iqtisodiyot jadal rivojlanib bormoqda. Ko‘rishimiz mumkinki, 2016-moliya yilida jalb qilingan investitsiyalar hajmi makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar orasida yuqori o‘sishga ega bo‘ldi. “2016-yilda iqtisodiyotimizga jalb qilingan investitsiyalar



¹⁴ O`zbekiston Respublikasi birinchi prezidentining “To`g`ridan-to`g`ri xususiy xorijiy investitsiyalarni jalb etishni rag`batlantirish borasidagi qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida”gi 2012-yil 10-apreldagi 4434-sonli farmoni.
hajmi 9,6 % foizga o‘sdi va AQSH dollari hisobida 16 milliard 600 million dollarni tashkil etdi”¹⁵;
3.1.1-jadval