K. Sh. Baltayeva, Sh. R. Aliyev

3. Mikroorganizmlarga biologik omillarning ta‟siri. 
Tabiiy sha-
roitlarda mikroblar, odatda, o‗simliklar va hayvonlar bilan birga 
rivojlanib boradi va biosenozning tarkibiy qismini tashkil etadi. 
Biosenoz-yashash muhitning bir qismida makon tutgan jami o‗simlik va 
hayvonlardir. Bir joyning o‗zida xilma-xil turdagi baktriyalar, zamb-
rug‗lar, sodda jonivolar, virus va boshqalar yashaydi, bularning orasida 
doimiy yashash uchun kurash bo‗lib turadi. Mikroorganizmlarning har 
xil guruhlari va turlari o‗rtasidagi o‗zaro munosobatlar xilma-xil bo‗lib, 
asosan simbioz, metabioz, antogonizmdan iboratdir. Simbioz-har xil 
turdagi mikroorganizmlarning bir biriga foyda keltirib, birga yasha-

---

66 
shidir. Ular har qaysisi alohida yashagandan ko‗ra birga yashaganda 
yaxshi rivojlanadi (tuganak bakteriyalari bilan dukkakli o‗simliklar 
simbioz, sut kislotalari bilan spirtli achitqilar simbiozi). 
 
4. Sterillash, aseptika, antiseptika, dezinfeksiya, dezinseksiya, 
deratizatsiya 
4.1. Sterillash. 
Sterillash – qanday bo‗lmasin biror obyektdagi 
mikroorganizmlarni batamom yo‗q qilishdir. Tajribaxonada ishlatila-
digan idishlar va mikroorganizmlarni o‗stirish uchun tayyorlangan ozuqa 
muhitlari hamda boshqa obyektlarda bo‗lgan saprofit va patogen 
mikroorganizmlar va ularning sporalarini butunlay yo‗qotish sterili-
zatsiya deyiladi. Sterillash usullari uchga bo‗linadi: fizikaviy, kimyoviy 
va fizik kiyoviy usullar. Yuqori harorat bilan sterillash, UB-nurlatish, 
ion nurlatish, ultratovush, maxsus bakterial filter orqali filtrlash fizikaviy 
sterillash usullari sirasiga kiradi.
4.2. Aseptika. 
Aseptika - muayyan obyektlar- operatsiya stoli, 
bakteriologik boks sterillangan eritma yoki preparatlarga mikrob tush-
masligi uchun ko‗riladigan chora-tadbirlar majmuasidir. Mikrobiologlar, 
jarrohlar va dori-darmonlarni tayyorlash va ishlatishga aloqador bo‗lgan 
boshqa tibbiy xodimlar bevosita aseptika usullarini qo‗llagan holda ish 
olib boradilar. Tibbiy muassasalarda xonalarni dezinfeksiyalash, asbob 
materiallarni sterillash natijasida aseptik shart-sharoit yaratiladi.