К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

ТСn (ММn) = ТС1 (ММ1) х ТКn; 
бунда: ТСn (ММn) – n-разрядли ходимнинг тариф ставкаси (мансаб 
маоши); 
ТС1 (ММ1) – 1-разрядли ходимнинг тариф ставкаси (мансаб маоши); 
ТКn – n-разрядга қўлланиладиган тариф коэффициенти. 
Тариф-малака маълумотлари одатда ходимга қўйиладиган талаблар, 
ишлаб чиқариш хусусиятлари, янги иш турларига тариф белгилаш тартиби, 
мазкур маълумотга қўшимча ва ўзгартиришлар киритиш тартиби акс этган 
умумий қисм ҳамда малака тавсифи ва касбларнинг алифбо 
кўрсаткичларидан иборат бўлади.
 
Маълумотнинг малака тавсифида муайян разряддаги ишчи бажариши 
керак бўлган вазифалар кўрсатилган “Ишлар тавсифи”, мазкур вазифаларни 
бажариш учун ишчи эгаллаши керак бўлган билим ва кўникмалар баён 
этилган “Билиши керак” ҳамда ишлаб чиқаришнинг муайян соҳаси учун 
намунавий ҳисобланган касб ва разрядлар бўйича ишлар рўйхати акс этган 
“Ишлар намуналари” бўлимларидан иборатдир. Маълумотда, шунингдек 
касбларнинг алифбо кўрсаткичлари ҳам мавжуддир. 
Меҳнатга ҳақ тўлашни ташкил этишнинг 
тарифсиз модели
тариф 
ставкалари (мансаб маошлари)га асосланган. Бу модель асосан икки – 
тақсимлаш ва эгилувчан тизимлардан иборат. 
Иш ҳақи тарифсиз моделининг тақсимлаш тизими меҳнатга ҳақ тўлаш 
фондини жамоа иш натижаларига қараб шакллантириш ва уни ходимлар 
ўртасида ҳар бир ходим амалдаги малака даражаси коэффициенти бўйича 
тақсимлашга асосланган. 
Мазкур тизимда ҳар бир ходимнинг иш ҳақи миқдори унинг бутун 
жамоа меҳнатига ҳақ тўлаш фондидаги улушига боғлиқ бўлади: 
Кх + ИҲФ 
ИҲх = ---------------; 
Кў 
бунда: ИҲх – ходимнинг иш ҳақи миқдори; 
Кх – ходим иш ҳақининг энг кам иш ҳақига нисбатини кўрсатувчи 
коэффициент; 
Кў – хўжалик юритувчи субъектда иш ҳақи миқдори нисбати ўртача 
коэффициенти. 
ИҲФ – иш ҳақи фонди. 
Тарифсиз модель тақсимлаш тизимидан қўлланиш учун қуйидагилар 
талаб этилади: 
• жамоа аъзоларининг пировард иш натижалари учун тўла масъуллиги; 

---

440 
• ходимларнинг малака даражасини объектив баҳолаш имконияти 
мавжудлиги; 
• меҳнат қонунчилиги ҳамда ёлланма ходимлар ва иш берувчилар 
вакиллари ўртасидаги битимга биноан энг кам иш ҳақи миқдорининг 
кафолатганлиги. 
Ходимларнинг малака даражалари мазкур тизим амалиётга жорий 
этилиши пайтида амалда таркиб топган иш ҳақи миқдори нисбатидан келиб 
чиққан ҳолда аниқланади: