К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

Касаба уюшмалари иштирокидаги меҳнат бозори.
Меҳнат 
бозорининг бу тури учун касаба уюшмалари иш ҳақини ошириш талабини 
қўйишлари хосдир. Улар ўзларининг бу иқтисодий мақсадларига 
қуйидагича эришишлари мумкин: 
•
меҳнат хизматига талабни тазйиқ ёрдамида ошириш. Баъзи касаба 
уюшмалари иш берувчиларга талабдан ортиқча ходимларни иш билан 
таъминлаш тазйиқини ўтказиш орқали ҳам таъсир кўрсатади; 
•
меҳнат унумдорлигини ошириш орқали. Бунинг учун корхоналарда 
ишчи – маъмурий қўмиталар ташкил этилади; 
•
иш ҳақи ставкаларини ошириш орқали. Касаба уюшмалари ёлланма 
ходимларни бирлаштириб, меҳнат таклифини ўз назоратлари остига 
олишлари ҳамда иш берувчиларга рақобат даражасидан юқори бўлган иш 
ҳақи ставкасини ўрнатиш тазйиқини ўтказишлари мумкин. 
Икки томонлама монопсония бозори.
Меҳнат бозорининг бу модели 
кучли тармоқ касаба уюшмалари мавжуд бўлган монопсония бозори учун 
хосдир. Бошқача қилиб айтганда, монопсония модели касаба уюшмалари 
фаолияти ҳисобга олинадиган модель билан қўшилганда ана шундай бозор 
ҳосил бўлади. Меҳнат бозорининг бу тури учун касаба уюшмаларининг иш 
кучи сотувчисининг монопол ҳуқуққа эгалиги хосдир. Бунда касаба 
уюшмалари иш ҳақи миқдорини иш билан бандликни камайтириш ёки 
кўпайтириш ҳисобига ўзгартирадиган монопсоник иш берувчиларга қарши 
туради. 
3. 
Меҳнат бозорида меҳнат муносабатларининг ривожланиш 
даражаси бўйича улар
тартибга солинган, ташкиллаштирилган ва 
пинҳонага (тартибга солинмайдиганга)
таснифланади. 

---

97 
Тартибга солинадиган меҳнат бозори
да мамлакат қонунчилиги амал 
этади, ижтимоий-меҳнат муносабатлари меҳнат шартномалари асосида йўлга 
қўйилади. 
Ташкиллаштирилган меҳнат бозори
энг ривожланган меҳнат бозори 
ҳисобланади. Бундай меҳнат бозорида давлатнинг иш билан бандлик 
сиёсатини изчил амалга ошириш мақсадида унинг инфратузилмаси 
ривожлантирилган бўлади, иқтисодиётдаги таркибий ўзгаришлар ҳисобга 
олинади.