К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

Пинҳона (тартибга солинмайдиган) меҳнат бозори
– пинҳона 
иқтисодиёт маҳсулидир. Меҳнат бозорининг бундай турида ёлланма 
ходимлар бирон-бир ижтимоий ҳимояга эга бўлмайди. Шу билан бирга 
бундай бозорларда ёлланма ходимлар муайян даражада юқори моддий 
рағбатлантириш ҳисобига иш билан бандлик ҳамда меҳнат муҳофазаси 
кафолатлари бўлмаса ҳам ишлашга тайёр бўлади. 
4. Иқтисодиёт тармоқларида таркиб топган касблар, меҳнат 
фаолиятининг турлари, ёш ва жинслар бўйича фуқаролар тоифаларидан 
келиб чиққан ҳолда таркибий меҳнат бозорларининг турлари ҳам 
таснифланади. 
Улар, асосан, қуйидагилардан иборат: 
•
касблар ва меҳнат фаолиятининг турлари бўйича (ўқитувчилар, 
ҳисобчилар, ҳуқуқшунослар, тиббиёт, санъат, адабиёт ва бошқа соҳалар 
ходимлари) меҳнат бозорлари; 
•
ёш ва жинс хусусиятлари бўйича (ёшлар, хотин-қизлар ва бошқалар) 
меҳнат бозорлари. 
Шу билан бирга меҳнат бозори иш кучини таклиф этаётган турли 
тоифаларнинг 
сегментларини 
мужассамлаштирган 
бўлади. 
Бу 
сегментларнинг ҳар бирида ўзаро рақобатлашадиган, аммо меҳнат 
бозорининг иш кучи ресурслари бошқа тоифалари сегментларидаги иш кучи 
ресурсларига рақобатчи бўлмайдиган ходимлар жамланган. Ана шундан 
келиб чиқилган ҳолда бирламчи ва иккиламчи меҳнат бозорлари ҳам 
фарқланади (3.2-жадвал).
 
Бирламчи меҳнат бозори
нуфузли иш турларидан шаклланади. 
Улардаги мустақил иш жойлари олий маълумотга эга ходимлар, маъмурий–
бошқарув персонали, юқори малакали мутахассислар, ёрдамчи иш жойлари 
эса ўрта малакали ва техник ходимлар томонидан эгалланади.
Иккиламчи меҳнат бозорлари
юқори малака ва махсус тайёргарлик 
талаб этилмайдиган иш жойларидан иборат бўлади. Бу иш жойлари малакали 
ишчилар, хизмат кўрсатадиган ва қуйи категорияли ходимларга 
мўлжаллангандир.
Бирламчи меҳнат бозорида меҳнатга ҳақ тўлаш даражаси, иш тартиби, 
меҳнат шароитлари, иш билан барқарор таъминланиш, ижтимоий 
ҳимояланиш, пировард натижа учун масъулият, хизмат вазифаси бўйича 
кўтарилиш, ишлаб чиқаришни бошқаришда иштирок этиш имкониятлари 

---

98 
иккиламчи меҳнат бозоридагига қараганда сифат жиҳатидан юқори 
даражададир.