K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

xususiyatlarini baholash usullari
Moy penetratsiyasi. Plastik moylarning mexanik xususiyatlari-
ni baholashda bir qator qiyinchiiiklarga duch kelinadi, bulardan biri 
nisbatan jiddiy e’tibor berilishi lozim bo‘lgan, quyultirgichlar yor-
damida hosil qilingan strukturaning tashqi muhit ta’siriga sezgirli-
gidir. Bu xususiyat qattiq va moylar uchun
6. 1- rasm.
Penetrometr
sxemasi.
 
me’yorlanishi  zarur  bo‘lgan  tavsifiy  ko‘rsat-
kichlardan biridir. Shu sababli bir qator moy-
lash materiallarining xususiyatlari penetratsiya 
ko‘rsatkichi bo‘yicha baholanmoqda. 
Moy penetratsiyasini aniqlashda standart 
penetrometrdan foydalaniladi (6. 1- rasm). 
Penetrometrning asosiy detali yo‘naltiruvchi 
shtativ 4 ga o‘rnatilgan prujinali stopor 3 yor-
damida tutib turiladigan shtok bilan 5 qattiq 
bog‘lanishdagi konus 2  dan iborat. 
Penetratsiyani aniqlashda sinalishi lozim 
bo‘lgan moy stakanga 1 quyiladi va penet-
rometr stoliga qo‘yiladi. Shundan so‘ng stopor 
3 ni ezgan holda shtok 5 ni ushlab, konus 2 uchi 
moy sirtiga ehtiyotkorlik bilan keltiriladi va 
stopor  3 tezlik bilan qo‘yib yuboriladi. Tishli 
reyka 9 ning yuqori qismi shtok 5 ning yuqori 

---

154
qismiga ohista keltiriladi, penetrometr strelkasi 8 ixtiyoriy yo‘na-
lishda buralib, shkala (6) 0 holatiga keltiriladi. Bu holatda penet-
rometr ishga tayyor hisoblanadi. Shundan so‘ng stopor 3 5 s davo-
mida siqib ushlab turiladi va konus 2 ning shtok 5 bilan birgalikda 
siljib, surkov moyiga botishi kuzatiladi. 5 s vaqt o‘tganidan so‘ng 
stopor qo‘yib yuboriladi va reyka 9 asta-sekin shtok 5 ning yuqori 
qismiga tekkunga qadar pastga tushiriladi. Reyka pastga tushayot-
gan paytda, reyka bilan shesternya 7 yordamida biriktirilgan strelka 
8 ma’lum burchakka buriladi va shkala 6 bo‘yicha millimetrning 
o‘ndan bir ulushi aniqligida penetratsiya miqdorini ko‘rsatadi. 
Penetratsiyani moyning mexanik xususiyati ko‘rsatkichi sifa-
tidagi kamchiligi shundan iboratki, bu ko‘rsatkich asosida moyning 
ishlatilish doirasini aniqlab bo‘lmaydi.