K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Siqilgan gazni saqlash va tarqatish. 
Siqilgan gaz jips (germe-
tik) mahkamlangan sig‘im yoki ballonlarda saqlanadi va tashiladi. 
Avtomobil suyuq holatdagi gazni idishdan avtomobilda saqlanadi-
gan ballonga oqizib, gaz bilan ta’minlanadi. Buning uchun sig‘im 
va ballon har xil balandliklarda bo‘lishi kerak. Gaz bilan ta’min-

---

194
lash jarayonini tezlatish uchun nasosdan (markazdan qochma kuch 
ta’sirida ishlaydigan) foydalaniladi. Gaz yostig‘ini hosil qilish 
hamda turli haroratlarda ballonni portlashdan himoya qilish uchun 
ballon sig‘imining 90 foizi gaz bilan to‘ldiriladi. 
Garaj ichida ishlatiladigan neft mahsulotlari ularga bo‘lgan talab 
asosida (10- va 11- shakllar) amalga oshiriladi. 
8. 3.
 Ishlatilgan moylarni yig‘ish, saqlash va
qayta ishlashga topshirish
Ishlatilgan neft mahsulotlarini yig‘ish va qaytadan ishlatish 
yonilg‘i va moylash materiallarini tejash bilan bir qatorda, atrof 
muhitning ifloslanishini kamaytiradi. Shuning uchun ham bu tadbir 
neft mahsulotlaridan samarali foydalanish muammosining tarkibiy 
qismi sifatida qaraladi. 
Ishlatilgan neft mahsulotlari, ayniqsa, surkov moylarini, ish-
lab chiqarish uchun ko‘p miqdorda xarajat qilishga to‘g‘ri keladi. 
Agarda 100 t neftdan 10 t yangi moylash materiali olinsa, 100 t 
ishlatilgan moylardan 60–80 t qayta tiklangan, sifati bo‘yicha yan-
gi moylardan qolishmaydigan moy olinadi. Yig‘ilgan moylarning 
deyarli 35–80 fozi joylarda qayta ishlanadi va narxi yangi moylar 
narxining 6–23 foizini tashkil etadi. 
Neft mahsulotlari ishlatilish sharoiti va qo‘llanilishiga qarab 
3 guruhga bo‘linadi: ishlatilgan motor moylari (IMM), ishlatilgan 
sanoat moylari (ISM), ishlatilgan neft mahsulotlari aralashmasi 
(INMA) (moylar, benzin, kerosin, dizel yonilg‘isi). Birinchi va ik-
kinchi guruhlarga kiruvchi ishlatilgan moylarni yig‘ishda ularga 
benzin, kerosin, nigrol, surkov moylari va boshqa moddalarning 
aralashishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Chunki ular regeneratsiya qilinib, 
qo‘shimcha qo‘shilmalar qo‘shilib qaytadan ishlatiladi. 
Uchinchi guruh ishlatilgan neft mahsulotlarini tozalashda 
ta’minlash va qaytadan ishlatish uchun yig‘ishda ularga sintetik, 
jadal zanglanuvchi, zaharli moddalar va boshqa begona mahsulot-
lar aralashmasligi kerak. 
195
Ishlatilgan neft mahsulotlari uchun standart talablari (DS 
21046–81) asosida, ularning fizikaviy­kimyoviy ko‘rsatkichlari­
ning ma’ lum qiymatlari belgilab qo‘yilgan (8. 2- jadval). 
8. 2- jadval