K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

turlari
Suv miqdori, %
Qovushoqligi, 
mm
2
/s
Kul, %
Bariy, %
Temir
, %
Ishqorlilik,
mg/KOH kg ga
Kislotalilik,
mg/KOH 1 kg ga
Mexanik aralashmalar
Boshlang‘ich (tozalash-
dan oldin)
0,8 8,45 1,17 0,41 0,02 1,85 0,47 0,9
9 soat tozalanganidan ke-
yin
0,02 7,9
0,5 0,30 0,003 1,25 0,45 0,0
Ishlatilgan moylarni yig‘ish me’yori – bu texnikadan foydala-
nish, ta’mirlash davrida, tashishda, saqlashda tabiiy yo‘qotishlarni 

---

200
hisobga olgan holda yig‘ish mumkin bo‘lgan ishlatilgan moyning 
texnikaviy asoslangan miqdoridir. Bu me’yorlar yakka tartibda 
yoki uskunalar, dastgohlar birligi uchun va guruhli bir turdagi tex-
nikalarga, sex, uchastka, korxonalar uchun turlicha bo‘ladi. 
Yakka tartibdagi yig‘ish me’yori mashinani, mexnizmni, agre-
gatni toza moy bilan bir marta to‘ldirish miqdoridan foydalanish 
davrida sarflangan moy miqdorining ayirmasiga teng. 
Foydalanish jarayonida sarflangan moy dvigatelda kuygan moy, 
siqilgan havo bilan chiqarilgan moy, texnologik oqishlar, tizimdan 
to‘kilmasdan qolgan moy va boshqa miqdorlarning yig‘indisidan 
iborat. 
Ishlatilgan ma’lum turdagi texnika uchun guruhli me’yor tegish-
li yakka tartibdagi me’yorlarni qo‘shib, texnikani ishlatish davrida 
ish ko‘rsatkichlari, belgilangan almashtirishlar va yo‘qotishlarni 
hisobga olgan holda aniqlanadi. Guruhli me’yorlar ma’lum uchast-
ka, sex va korxona uchun ham belgilanadi va o‘tkaziladi. 
8. 4.
 Avtotransport korxonalarida neft mahsulotlari
va texnik suyuqliklarning sifatini nazorat qilish
Barcha neft mahsulotlarining fizik­kimyoviy xossalari standart 
yoki texnik shartlar talablariga javob berganidagina ulardan foyda-
lanish mumkin. Shuning uchun neft mahsulotlari bilan ta’minlov-
chi tashkilotning neft omboridan olinadigan har bir neft mahsulo-
ti uchun uning sifat pasportini talab qilish zarur. Neft omborining 
mudiri bu sifat pasporti asosida hisob-kitob jurnalini to‘ldirib bora-
di. Jurnalga yonilg‘i olingan kun, partiya tartib raqami, yonilg‘i 
yoki moy markasi, asosiy fizik­kimyoviy ko‘rsatkichlari hamda 
ularning standart talabiga mos kelish yoki kelmasligi qayd qilina-
di. Olingan mahsulotlar navlari bo‘yichagina emas, balki markalari 
bo‘yicha hamda alohida-alohida saqlanishi zarur. 
Benzin, motor moylari va plastik surkov moylarining sifati ka-
mida yiliga ikki marta, dizel yonilg‘isi va boshqa moylarniki esa 
201
har yili tekshirib turilishi kerak. Nazorat-tekshirish uchun (sifat 
pasportida ko‘rsatilgan ko‘rsatkichlar doirasida) yonilg‘i va moy-
lash materiallarining namunalarini neft mahsulotlari bilan ta’min-
lovchi tashkilotlarning neft bazalaridagi laboratoriyalarga yuborish 
mumkin. Bundan tashqari, neft mahsulotlarining sifati bevosi-
ta xo‘jalikning yoki korxonaning o‘zida oddiy usullar bilan ham 
aniqlab turilishi zarur. Bu tadbirlar neft mahsulotlarini tejashgagina 
emas, balki texnikaning buzilmasdan, ishonchli va samarali ishlash 
muddatini uzaytirishga, ehtiyot qismlar sarfini kamaytirishga im
-
kon beradi. 
Ko‘pgina mashinalarni sinash stansiyalarida neft mahsulotlari-
ni tekshirish uchun yarim jihozlangan laboratoriyalar mavjud. Bu 
laboratoriyalar yangi yonilg‘i va moylash materiallarini sinovdan 
o‘tkazish, shuningdek, yaqin atrofdagi korxonalar va xo‘jaliklar 
mashinalarida ishlatiladigan neft mahsulotlari sifatini tekshirish 
uchun mo‘ljallangan. 
8. 1- rasm.