K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Namuna olgichlar:
a, b, d
– mos ravishda yonilg‘i, moy, surkov moyi olish uchun naycha-
lar; 
e
– kurakcha. 
203
Sig‘imlarda neft mahsulotining uchta sathidan, ya’ni neft mah-
sulotining yuzidan 200 mm chuqurdan (1 qism), o‘rta sathidan 
(3 qism) va rezervuar tubidan 250–300 mm chuqurlikda joylashgan 
pastki sathidan (1 qism) olingan namunalar aralashtirilib, neft mah-
sulotining o‘rtacha namunasi olinadi. Har bir namunaga uning mar-
kasi va olingan kuni ko‘rsatilgan yorliq yopishtirladi. Uzoq muddat 
saqlashda har 3 oyda o‘rta qatlamdan hamda idish tubidan namuna 
olinib, yonilg‘ining ifloslanganligi tekshiriladi. 
Laboratoriyada, namuna olgichdan tashqari, areometrlar (zich-
likni aniqlash uchun), termometrlar, spirtometr, gidrometr (anti-
frizning qotish haroratini aniqlash uchun) kabi qator o‘lchash ji-
hozlari ham bo‘ladi. Laboratoriyada jihozlar ro‘yxati bilan birga 
ulardan foydalanish qoidalari yozilgan yo‘riqnoma ham mavjud. 
Suv va mexanik aralashmalar borligini aniqlash. 
Idishlar 
tubida suv borligi laboratoriyadagi kaliy permanganat yordamida 
aniqlanadi. U neft mahsulotlarida erimaydi, lekin suvda oson eriy-
di. Bu moddaning bir nechta kristalini oq lattaga o‘rab, idish tubi-
ga tushiriladi va 3–4 min tutib turiladi. Pushtirang yoki qizil rang-
ning paydo bo‘lishi idishda suv borligini bildiradi. Bu holda suv 
qatlamining qalinligini suvga sezgir qog‘oz yoki pasta yordamida 
aniqlash lozim. 
Mexanik aralashmalar va suv yonilg‘ida erimaydi, shuning uchun 
yonilg‘ida ularning borligini rangsiz shishadan yasalgan idishdagi 
yonilg‘ini ko‘zdan kechirib aniqlash mumkin. Toza neft mahsulot-
lari bir jinsli bo‘ladi, agar ular tarkibida ozginagina suv bo‘lsa ham, 
idishdagi hamma yonilg‘i xiralashadi, bunday yonilg‘ini dvigatel-
larda ishlatish mumkin emas. 
Suvli moy tomchisi oynaga surtilganida yorug‘likda u xira ko‘ri-
nadi. Moyda suv borligini namunaning chirsillashiga qarab ham 
aniqlash mumkin. Buning uchun yaxshilab aralashtirilgan ozgina 
moy probirka tubiga solinib, ehtiyotkorlik bilan kuchsiz olovda 
isitiladi. Moyda suv bo‘lsa, moy chirsillaydi, ko‘piradi va probir-
kaning yuqori sovuq qismida suv tomchilari paydo bo‘ladi. Agar 

---

204
8. 3- rasm.