K. A. Tursunmetov V bob. "Nisbiylik nazariyasi", VI bob. "Kvant fizikasi"

lazerning qo‘llanilishi. 
Qulayligi va kam energiya sarflanishi lazerning 
juda qattiq materiallarni qayta ishlash va payvandlashda keng qo‘llanilishiga 
imkon yaratdi. Masalan, oldin olmosdan kichkina teshikcha ochish uchun 24 
soat vaqt sarflangan bo‘lsa, hozir bu ish lazer yordamida 6–8 minutda amalga 
oshiriladi.
soatsozlik sanoati uchun zarur bo‘lgan yoqut va olmos toshlarda 
ochiladigan diametri 1–10 mm, chuqurligi 10–100 
μ
m bo‘lgan nozik 
teshikchalar lazer yordamida hosil qilinadi.
lazer juda keng qo‘llaniladigan sohalardan yana biri – materiallarni 
kesish va payvandlashdir. Bu ishlar nafaqat mikroelektronika, poligrafiya 
kabi nozik sohalarda, balki mashinasozlik, avtomobilsozlik, qurilish 
materiallarini ishlab chiqarishda ham bajariladi.
lazer nurlari buyumlardagi nuqsonlarni aniqlash, kimyoviy reaksiyalar 
mexanizmini o‘rganish va ularni tezlashtirish, o‘ta toza materiallarni hosil 
qilishda ham juda yaxshi yordamchidir. hozir lazer yordamida izotoplar, 
jumladan, uran izotoplari ajratib olinmoqda.
lazer o‘lchov ishlarida ham juda keng qo‘llaniladi. Ular yordamida 
uzoqdan turib ko‘chishlarni, muhitning sindirish ko‘rsatkichini, bosimni, 

---

161
temperaturani o‘lchash mumkin. lazer nuri Yerdan Oygacha bo‘lgan 
masofani aniqlashtirishga, Oy xaritasiga aniqliklar kiritishga yordam berdi.
lazer tibbiyotda ham juda keng qo‘llanilmoqda. U qon chiqarmaydigan 
pichoq vazifasini bajarib, kishilarning umrini uzaytirishga, ko‘rish 
qobiliyatini tiklashga xizmat qilmoqda.
lazer qo‘llanadigan istiqbolli sohalardan yana biri – yuqori temperaturali 
plazma hosil qilishdir. Bu soha termoyadro sintezini lazer bilan boshqarish 
yo‘lida yaxshigina imkoniyatlar ochgani sababli olimlarning diqqat markazida 
turibdi.
lazerli disklar tushunchasi kompyuterda ishlovchilar va musiqasevarlar 
kundalik hayotining ajralmas qismiga aylanib qoldi.
hozirgi paytda lazerning qo‘llanilish sohasi shu qadar ko‘pki, ularning 
hammasiga to‘xtalib o‘tishning imkoni ham yo‘q. ammo bizning izlanuvchan 
o‘quvchimiz bu ishni mustaqil amalga oshiradi, degan umiddamiz.
1. Lazer nima?
2. Spontan nurlanish deb qanday nurlanishga aytiladi?
3. Majburiy o‘tish qanday hosil qilinadi?
4. Metastabil holat deb qanday holatga aytiladi?
5. Lazerning o‘lchov ishlarida, fanda, tibbiyotda qo‘llanilishiga misol-
lar keltiring.