К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З

Рентабеллик 
даромадлилик, фойдалилик деган маъ­
нони англатади. Рентабеллик кўрсаткичи фоизларда 
аникданади.
Бозор иқтисодиёти шароитида рентабелликнинг 
кўпгина турлари мавжуд бўлиб, қуйида уларнинг энг 
асосий турларига эътибор қаратилади:
1. 
Мол-мулк рентабеллиги:
Рм= Соф фойдах100%/ Баланс жами.
2. 
Инвестиция рентабеллиги:
Ри= Соф фойдах100%/ (Ўз сармояси+узоқ муддат­
ли мажбуриятлар).

---

3. Таннарх рентабеллиги:
Рт= Соф фойда х 100%/ Ишлаб чиқариш харажат­
лари.
4. Маҳсулот рентабеллиги:
Р = Ялпи фойда х100%/Сотишдан тушган соф ту­
шум.
Такрорлаш учун саволлар
1. Молиявий ҳисоботнинг аҳамияти нимада?
2. Молиявий ҳисоботни тузиш тартиби ҳақида нималарни
биласиз?
3. Инвентаризация деб нимага айтилади?
4. Чораклик ва йиллик молиявий ҳисобот қайси мудцатлар-
да такдим қилинади?
5. Консолидацияланган молиявий ҳисобот қайси субъект­
лар томонидан тузилади?
6. Корхона молиявий ҳолатига баҳо беришда қандай кўрсат-
кичлар фойдаланилади?

---

IV бўлим
С О Л И Қ Л А Р ВА Т Ў Л О В Л А Р Ҳ И С О Б И
УМУМДАВЛАТ СОЛИҚЛАРИ ҲИСОБИ
Солиқларнинг моҳияти ва аҳамияти
С о ли қла р —
бу жисмоний ва юридик шахслар даро­
мадлари ҳамда мулкларидан маълум (қонунда белги­
ланган) бир қисмини давлатнинг молиявий имкония­
тини таъминлаш мақсадида мажбурийлик, қайтармас- 
лик, давлат мажбурловини қўллашлик асосида бюд­
жетга ўтказишнинг бирдан-бир қонуний усулидир.
Солиқлар миллий даромадни давлат тасарруфига 
олишнинг энг муҳим воситасига айлангани сабабли, 
улар макроиқтисодиётни тартибга солишда борган сари 
муҳимроқ рол ўйнамоқдаки, ЯММ умумий ҳажмида 
солиқ тушумлари салмоғининг купайиши бунинг кўр- 
саткичи ҳисобланади.
Солик^ар янги сифат касб этиб, иқтисодий фаол- 
ликни тартибга солиш, такрор ишлаб чиқариш жараё­
нига таъсир кўрсатиш қуролларидан бири ролида чи- 
қади. Ушбу таъсир ғоятда кўп қиррали бўлади. Фойдага 
солинадиган соликдардан фойдаланиб, давлат сармоя- 
ни жамғариш жараёнларига ғоятда сезиларли таъсир 
кўрсатади. Бунга жадаллаштирилган амортизациянинг 
солиқ механизми мисол бўлиб хизмат қилиши мум­
кин, бу ҳолда давлат молия органлари корхоналарига 
амортизация фондига асосий сармоянинг ҳақиқатдан 
сарфланишидан анчагина ошадиган суммани ўтказиш 
учун рухсат беради. Натижада солиққа тортиладиган 
фойданинг ҳажми, бинобарин, туланадиган солиқ сум-