К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З



Download 11,23 Mb.
Pdf ko'rish
bet310/366
Sana10.07.2022
Hajmi11,23 Mb.
#771818
1   ...   306   307   308   309   310   311   312   313   ...   366
Bog'liq
buxgalteriya

♦ Хусусий капитал тамойили. 
Бош ком пания ва шўъба 
корхона яхли т иқти содий бирли к б ўлиш ига қар ам ас- 
д ан, хусусий капитал кон сол и даци яланади ган корхона 
а к ц и ял ар и н и н г баланс қи й м ати , ш ун и нгд ек бу корхо­
н ал арн и н г ф ой да ва зарарлари ҳамда резервлари ас о ­
сида ани кдан ади.
♦ Адолатли ва ҳаққоний баҳолаш тамойили. 
К о н со ­
ли д ац и ял ан ган ҳисобот туш унарли ва қулай ш аклда 
такдим к и л и н и ш и ва гуруҳ таркиб и га ки рад и ган к о р ­
х о н а л а р н и н г а к т и в л а р и , м а ж б у р и я тл а р и , м о л и я в и й
ҳолати, ф о й д а ва зарарлари хусусида и ш о н ч л и маълу­
мот б ер и ш и лозим .
♦ Консолидациялаш ва баҳолаш усулларининг дои­
мий амал қилиш тамойили. 
К о н со л и д ац и ял аш усулла-


ри корхон а ф аол и ят ю ритаётган вақтда д о и м о амал 
қилади. У шбу вазиятдан четга ч и қ и ш ҳолатлари ҳисо- 
ботн и н г иловаларида очиб бери ли ш и лозим.
♦ Муҳимлилик тамойили. 
Ушбу там ойил корхона мо- 
л ия-хўж алик ф аоли яти хусусида қарор ч иқари ш га таъ­
сир ўтказадиган ҳисобот м оддаларини очиб бериш да 
кўзда тутилади.
♦ Ягона баҳолаш усуллари. 
Консолидацияланган ком ­
п ан и я н и н г активлари, пассивлари , келгуси давр хара­
ж атлари, ф ойда ва зарарлари яхлит ҳолда акс этти р и ­
ли ш и лози м . Я ъни, бош ко м п ан и я ва шўъба корхона 
активлари ва п ассивларини кон соли даци ялаш да бош
ком п ан и яд а қўлланиладиган баҳолаш усулларидан ф о й ­
даланиш шарт.
♦ Ҳисобот тузишнинг ягона санаси. 
К он со л и д ац и я­
л ан ган ҳисобот бош ко м п ан и я б алан си тузиладиган 
кунда тузилиш и лозим . Ш ўъба корхоналар ҳисоботлари 
кўрсатки члари ко н соли дац и ялаш сан аси га х и со б -к и ­
тоб қи л и н и ш и шарт.
И лк маротаба консолидацияланган бухгалтерия х^со- 
боти XX аерн и н г бош ларида А Қ Ш да вужудга келган. 
А йнан ўш а давр жадал и қтисодий ри вож лани ш даври 
бўлиб, 
ҳозирги и қти содий гигантлар ўш а вақтдаги 
ки ч и к корхоналарни “ ютиб ю б ор и ш ” ҳодисаси м ам ла­
кат бўйлаб кенг ёйилган. Бун ин г натиж асида А Қ Ш да 
бири н чи бўлиб, консоли даци яланган м оли яви й ҳисо- 
ботлар тузиш зарурияти п айдо бўлган.
Бую к Б ри тан и я ва Н и дерландияда ко н со л и д ац и я­
лан ган м оли яви й ҳ и соботни н г қўлланилиш и XX аер­
н и н г 20-й и лларига тўғри келади. Бу давлатларда хол­
д и н г б и зн есл ари н и н г кенг қулоч ёзиш и ко н со л и д ац и я­
лан ган ҳисоботларни тузи ш н и тақозо этган. Ҳ озирги 
кунда бу давлатларда кон соли даци яланган ҳисоб маъ­
лум отлари м иллий стандартлар асосида тартибга со л и ­
нади.
Е вроп ан и н г б ош қа м ам лакатларида ко н со л и д а ц и я­
лаш ж араёни секи н л и к билан ривож ланган. М асалан, 
Германияда ком пани яларн и нг барча филиаллари бўйича 
кон соли даци яланган м оли яви й ҳисобот тузиш зарури ­
яти бўйича Қ онун 1960 йилда қабул қи ли н ган бўлса, 
й и р и к к о м п ан и ял ар н и н г хорижда ф аол и ят ю ритаётган 
шўъба корхоналари бўйича қонун 1990 йилда қабул


қилин ган . Ф р ан ц и я д а бу хусусдаги қонун 80 -й и лл ар- 
н и н г охирида ам алга ки ри тилган . Ш вейц ари яда к о н с о ­
л и д ац и я л ан ган м о л и яв и й ҳ и со б о тн и тузиш м и л л и й
стандартлар билан тартибга соли н иб, кўпгина й и р и к
ко м п ан и ял ар ўз б ўли н м алари ф аоли яти тўғрисидаги 
м аълумотларни ўз ҳисоботларида акс эттирадилар. И та- 
лияда қи м м атли қоғозлар бирж асида рўйхатдан ўтган 
ком п ан и ял ар ко н соли дац и ялан ган м олиявий ҳи собот- 
ларн и тузиш и мажбурий ҳисобланади. Я п о н и яд а к о н ­
соли дац ияланган м оли яви й ҳисоботни тузиш б ўйича 
стандарт 1977 йилда қабул қи л и н ган . Ю қорида кел ти ­
риб ўтилган ф и крлардан кўриниб турибдики, жаҳон 
мам лакатларида бу м асалани \а л қи лиш бўйича турли 
хил қараш лар мавжуд.
К онсо ли д ац и ял ан ган м оли яви й ҳисобот 1970 й и л ­
да қабул қ и л и н ган “ К о н с о л и д ац и ял ан ган м о л и яв и й
ҳисобот” ном ли 3-сон БҲ Х С қабул қи л и н и ш и дан к е ­
й ин илк маротаба қон ун и й кучга эга бўлди. 1979 йилда 
3-сон БҲ Х С “ К он сол и д ац и ял ан ган м олиявий ҳисобот 
ва шўъба корхоналарга қўй и лган и н вести ц и ял ар хи со­
б и ” ном ли 27-сон БҲ Х С га ўзгартирилди, шу билан 
биргали кда 1983 йилда Е вропа И т ги ф о қ и н и н г (Е И ) 
“ К онсолид ац и ялан ган счетлар” ном ли 7-сон Д и р е к т и ­
в а м қабул қилинди.
Х алқаро \и с о б андозаларига кўра, к о н со л и д а ц и я­
ланган м оли яви й ҳисобот бош корхона раҳбарлигидаги 
корхоналар гуруҳи учун ум ум лаш тирилган м о л и яви й
ҳисоботни тайёрлаш ва так ди м этиш билан ш уғулла- 
нади. К он сол и д ац и ял ан ган м оли яви й ҳисобот м оддала­
ри корхоналар гуруҳидаги м о ли яви й аҳвол, о п е р а ц и я ­
лар натиж алари ва м ол и яви й аҳволдаги ўзгариш га оид 
ахборотга бўлган эҳтиёж ни қон дири ш м ақсади да ри- 
вож лан ти рилган .
“ Бухгалтерия ҳисоби тўғри си да” ги Қ о н у н н и н г 17- 
моддасида бир ёки бир н еч а шўъба корхон алар, ф и л и ­
аллар ва ваколатхоналарга эга бўлган бош ко р х о н а­
н и н г кон соли дац и ялан ган м оли яви й ҳисобот тузиш и 
назарда тутилади. М азкур модда талаблари в ази р ли к - 
лар, идоралар ва бю дж ет таш ки лотлари н и н г ж ам лам а 
м оли яви й ҳисоботларига ж ори й этилм айди.
К онсоли д ац и ялаш ган м ол и яви й қи соботларн и ту- 
зиш га куйидаги ом иллар таъсир кўрсатади:



Download 11,23 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   306   307   308   309   310   311   312   313   ...   366




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish