Jurnaldan ko‘chirib bosilgan maqolalar «Til va ada biyot ta’limi»dan olindi, deb izohlanishi shart

schwarzhaarig wie 

Ebenholz

”. Ushbu parcha tarjimasida ham asliyatdagi 

simvolik vosita o‘zbek tiliga so‘zma-so‘z berilmagan: 

“Shisha tobutda o‘zi qordek oq, qondek qizil yonoq, 

sochlari 

qora qo‘ng‘iroq

 Qorqiz uzoq yotibdi”.

Tarjimon simvol vositalarini asliyatdan o‘z ona 

tiliga to‘g‘ri va ishonchli berishi va bunda asar ruhini 

saqlashga erishishi uchun muallif mansub bo‘lgan 

xalq tili, madaniyati va urf-odatlarini chuqur o‘rganishi 

talab etiladi. Quyidagi fikr ham shundan dalolat beradi: 

“She’riy simvolni tarjima qilish bilan bog‘liq asosiy 

muammolar – simvolning yangi madaniy muhitga kirib 

kelishi, uning xarakterli xususiyatlarining saqlanishi, 

uni boshqa troplardan ajratib turadigan jihatlari, asosiy 

mohiyati, badiiy ifodaning boyligini ta’minlovchi, 

ko‘pma’noliligi, murakkab konstruksiyaga egaligi va 

ma’nolar silsilasining rivojidagi dinamikasi hisoblanadi” 

[1: 99].

Simvolning tarjimada qayta yaratilishi (muqobili 

orqali berilishi) tarjimaning mukammalligini ta’minlaydi. 

Asliyatdagi muayyan obrazli vositani o‘z ona tiliga 

berishda an’anaviy ramzlar tizimi arsenalidan ijodiy 

foydalanishni  nazarda  tutadi.  Tarjimon  Ya.Egamova 

“Yosh  Verterning  iztiroblari”  romanini  o‘zbekchaga 

o‘girishda simvollarni qayta yaratishga alohida e’tibor 

qaratgan.  Masalan:  “Jeder  Baum,  jede  Hecke  ist  ein 

Strauß  von  Blüten,  und  man  möchte  zum 

Maikäfer

 

werden,  um  in  dem  Meer  von  Wohlgerüchen 

herumschweben  und  alle  seine  Nahrung  darin  finden 

zu können”. Ya.Egamova tarjimasi: “Har bir daraxt, har 

bir butoq bamisoli guldastadek tuyuladi va xushbo‘y 

hidlar dengizida suzish hamda ulardan lazzatlanish 

uchun 

kapalak

 bo‘lib qolging keladi”.

Matndagi “der Maikäfer” simvoli o‘zbekchada 

“kapalak” so‘zi orqali berilgan. Aslida, “der Maikäfer” 

so‘zma-so‘z tarjimada “tillaqo‘ng‘iz” deganidir. Nemis 

badiiy adabiyotida keng qo‘llanilgan simvolning poetik 

ramz sifatida an’anaviylashganining boisi shundaki, 

“Qo‘ng‘iz qadimgi Misrda dastlab qayta tug‘ilish, 

keyinchalik esa baxt timsoli ma’nosida qo‘llangan 

[6:275]. Mutarjim matn tarjimasida “kapalak” so‘zini 

qo‘llab, to‘g‘ri yo‘l tutgan. Chunki manbalarda bu 

simvolik obraz quyidagi ma’nolarga egaligi qayd etilgan: 

“Kapalak – hayot va baxtning uzoq davom etmasligi, 

qisqaligining ramziy ifodasidir. Olov sari uchuvchi 

kapalak – halokatli, biroq qaytarib bo‘lmaydigan 

mushtoqlik timsoli. Kapalakni quvonch va er-xotinlik 

baxti bilan bog‘lagan qadimgi xitoyliklar uni uzoq umr 

ifodasi sifatida ham talqin qilishgan” [2:100]. 

Demak, muayyan asarni tildan tilga tarjima qilishda 

so‘zma-so‘z tarjima, simvolik vositani muqobili 

orqali tarjima qilish, muayyan simvolik vositaning 

tarjimada tushirib qoldirilishi orqali nemis va o‘zbek 

tillarining simvolik vositalari umumiy va lingvomadaniy 

xususiyatlari aniqlanadi.