Jurnal 1918-yil dekabr oyidan chiqa boshlagan

Mashrabjon 
MAMATOV, 
Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston milliy universiteti professori
Ma’muraxon 
MAMADJANOVA
,
Andijon davlat universiteti tayanch doktoranti 
BOSHLANG‘ICH SINF O‘QUVCHILARINING 
TAFAKKUR QILISH QOBILIYATLARINI 
RIVOJLANTIRISHDA MANTIQIY MASALALARNING 
O‘RNI VA AHAMIYATI
B
ugungi kunda umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida davlat ta’lim standarti-
ning ikkinchi avlodi joriy etilishi munosabati bilan boshlang‘ich matematika 
kursida o‘quvchilarning umummadaniy, shaxsiy va bilish faoliyatlarini sama
-
radorligini oshirish asosida ularning mantiqiy tafakkur qilish qobiliyatlarini tarkib topti
-
rish va rivojlantirishga e’tibor kuchaytirilmoqda. O‘quvchilarning tafakkur qilish qobili
-
yatlarini rivojlantirish uchun matematika darslarida turli xil mashqlar sistemasi ko‘rilib, 
ko‘p hollarda ularni yechish jarayonida: analiz, sintez, taqqoslash, abstraktlashtirish, 
umumlashtirish, konkretlashtirish kabi mantiqiy operatsiyalarning birortasini yoki bir 
nechtasini rivojlantirishga erishiladi.
Mantiqiy masalalarni yechish jarayoni esa o‘quvchilar qo‘llaydigan mantiqiy ope-
ratsiyalarni barchasini rivojlantirishga yo‘naltirilgan bo‘lib, o‘quvchilarning aqliy qobi
-
liyatlarini rivojlantirish bilan bir qatorda, ularning matematikaga bo‘lgan qiziqishlarini 
Annotatsiya

---

57
tarbiyalashga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun ham bugungi kunda bosh
-
lang‘ich sinflar matematikasida matnli masalalar mazmuni kengaytirilib, ular tarkibiga 
an’anaviy masalalar bilan bir qatorda mantiqiy masalalarni kiritilishi yangi davlat ta’lim 
standartida belgilab qo‘yildi.
Mantiqiy masalalar mazmuni turli-tuman ekanligidan, ko‘p sondagi turlari ham 
mav jud bo‘lib, biz quyida ulardan ikkitasini ko‘rib chiqamiz. Birinchi turga, uchta 
obyektni bog‘lovchi ikkita munosabatdan xulosa chiqarishga doir masalalar kiradi. 
Bunday masalalarni yechishda o‘quvchilar bilan dastlab masala shartida berilgan ob
-
yektlar yoki predmetlar qanday belgilar bo‘yicha umumiy xossaga ega bo‘lishi yoki 
farqlanishi, ularning soni aniqlanadi. So‘ngra masala tahlilini bu belgilarning ixtiyoriy 
biridan boshlash mumkin.
Bu turdagi sodda mantiqiy masalani 2-sinf uchun amaldagi “Matematika” darsli
-
gining “Sonlar va hisoblashlar. 100 ichida o‘nlikdan o‘tib qo‘shish va ayirish” bo‘limida 
keltirilgan quyidagi 4-masalani ko‘raylik: 
“Rasm asosida masala tuzing va uni yeching”.
Terak 
Qayin 
Sada 
Terak daraxti qayin daraxtidan necha metr baland? Sada qayin daraxtidan necha 
metr past? Qayin daraxti sadadan necha metr baland?”.
Masala yechilgandan so‘ng, uni yechish jarayonida o‘quvchilar yuritgan muloha
-
zalarga tayangan holda quyidagi mantiqiy masalani yechish uchun asos yaratiladi.