Juft tuyoqlilarning umumiy tavsifi, iqtisodiy ahamiyati mavzusidagi kurs ishi

II bob. Juft tuyoqlilarnig iqtisodiy ahamiyati. Chorvachilik

2.1 Chorvachilik va uning ahamiyati

O'zbekiston Oliy Majlisining 1-chaqiriq XI-sessiyasida yangi qonunlar – «Yer to’g’risidagi qonun», «Fermer xo’jaligi to’g’risidagi qonun», «Dehqon xo’jaligi to’g’risidagi qonun», «Qishloq shirkat xo’jaliklar to’g’rsida qonun»lar qabul qilinishi qishloq xo'jaligini, shu jumladan chorvachilikni yanada rivojlantirish imkoniyatlarini ochib berdi.

O'zbekiston Respublikasi 1-Prezidenti I.A.Karimovning mamlakatimiz Oliy Majlisining 1-chaqiriq XIV sessiyasida «O'zbekiston XXI asrga intilmoqda» mavzusida qilgan ma’ruzasida Respublikamiz mustaqilligining 8 yilida qilingan ishlar sarhisob qilinib, XXI asrda qilinishi zarur ishlar o’z aksini topgan. Ayniqsa mamlakatdagi siyosiy, ijtimoiy va iqtisodiy o’zgarishlar chuqur tahlil qilib berilgan. Prezident farmonlari bilan bir qatorda Vazirlar Mahkamasining qarorlari qishloq xo'jaligida islohatlarni o'tkazishda asosiy omillardan biri bo’lib hisoblanadi. Bunga misol qilib, 1991 yil 30 dekabrda №315-sonli qaror: «Respublikada dehqon (fermer) xo’jaliklarini yanada rivojlantirish va mustahkamlash choralari haqida», 1993-yil 15-martdagi «Respublikada chorvachilikdagi iqtisodiy islohatlarni chuqurlashtirish chora-tadbirlari haqida», 1994 yil 21 yanvar№74 sonli qaror «Iqtisodiy islohatlarni yanada chuqurlashtirish, xususiy mulk mafaatlarini himoya qilish va tadbirkorlikni rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida»larni ko'rsatish mumkin.

Chorvachilik qishloq xo’jaligining ajralmas bir qismi bo’lib, xalq xo’jaligida alohida ahamiyat kasb etadi. Chorvachilikdan insonlar uchun zarur oziq-ovqat bo’lgan sut, go’sht va tuxum mahsulotlari olinadi. Bu ko’rsatgich orqali mamlakat aholisining farovonligi haqida fikr yuritish mumkin. Bundan tashqari chorvachilik sanoat uchun xom ashyo manbai hisoblanadi. Ularga jun, teri, barra teri, shox, tuyoq va boshqa mahsulotlar kiradi. Chorva hayvonlari va parrandalari chiqindilari mahalliy o’g’it sifatida yer unumdorligini oshirishda beqiyos o’rin tutadi. M: Bir sigirdan bir yilda olingan go'ng bilan 1 ga yerni mahalliy o’g’itga bo’lgan talabini qondirish mumkin. Shu boisdan chorvachilikning asosiy vazifasi chorvachilik mahsulotlarini ko’paytirish evaziga xalqning oziq-ovqat, sanoatni esa xom ashyo bilan ta’minlashdan iboratdir. Buning uchun tabiiy oziq-ovqat zanjirining barcha xalqalarini mustahkam bog’lanishiga erishish kerak. Bu zanjir tuproq – o’g’it – o’simlik – hayvon – odamdan iborat bo’lib, doimo fan va texnika yangiliklariga muhtoj. Qishloq xo’jalik-dehqonchilik va chorvachilik sohalari bir biri bilan uzviy bog’liq bo'lib, bir birini to’ldiradi, ular bir birisiz ijobiy natijalarga hech qachon erisha olmaydilar. Tabiiy manbaalar va ekilgan yerlardan olingan mahsulotlarning 75% ini inson to’g’ridan-to'g’ri iste'mol qilaolmaydi, shuning uchun ularni albatta q.-x. hayvonlari va parrandalarining tanasi orqali o’tkazilib sut, go’sht, tuxum kabi noyob mahsulotlar olinadi. O’z navbatida hayvonlar va parrandalar iste’mol qilgan oziqalari tarkibidagi 40% organik va 70% mineral moddalarni tanasiga singdiraolmay tashqi muhitga chiqarib yuboradilar. Bu chiqindilar go’ng sifatida tuproqdagi mikroorganizmlar uchun oziqa bo'lib, uning unumdorligini oshirishda asosiy omil bo’lib qoladi.

Chorvachilik qadim zamonlardan insonlar hayotida ahamiyatli òrinni egallagan. Qadimdan odamlar yovvoyi turlarni xonakilashtirganlar va ulardan òz ehtiyojlari yòlida foydalanishgan. Yer yuzidagi madaniy qoramol zotlari turidan kelib chiqqan. Turlar ikki xil bo’lgan Ovrupa va Osiyo xillari, Ovrupa qoramollari Ovrupa turlaridan, Osiyo qoramollari Osiyo turlaridan kelib chiqqan. Ovrupa turlari yirik bo’lib (yarim balandligi ikki metrgacha, vazni 1000 kg. yetgan), Osiyo turlari esa biroz mayda bo’lgan. Oxirgi tur 1625 yilda Varshava ostonasidagi qo’riqxonada o’lgan, hozir yer yuzida turlar uchramaydi.

Qo’ylar quyidagi yovvoyi ajdodlaridan kelib chiqqan:

1. Muflon – undan shimol dag’al junli turlari kelib chiqqan.

2. Arhar – undan mayin junli va O’zbekistonning qorako’l qo’ylari kelib chiqqan.

3. Argali – undan dumbali qo’ylar kelib chiqqan.

Hamma yovvoyi qo’ylar hozir mavjud, muflonlar Kavkaz tog’larida, arharlar Nurota tog’larida, argali esa Kamchatkada mavjud.

Cho’chqalar to’ng’izdan kelib chiqqan. To’ng’izlar ikki xil bo’lib Ovrupa va Osiyo xillari mavjud. Ovrupa to’ng’izlari yirik, jussasi katta, kech yetiluvchan, Osiyo to’ng’izlari esa jussasi kichik, tez yetiluvchan, serpusht. Yevropa cho’chqalari Ovrupa to’ng’izidan. Osiyo cho’chqalari esa Osiyo to’ng’izidan kelib chiqqan, keyinchalik ularning qo'shilishi natijasida zamonaviy cho'chqa zotlari yaratilgan.