Jobası: Kirisiw Jumıstıń maqseti hám wazıypaları Temanıń izertleniw jaǵdayı Tiykarǵı bólim I bap. T. Jumamuratov shıǵarmalarında qaratpa aǵzalardıń qollanılıwı

Unamsız mánidegi qaratpalar

Kórkem adebiyat stilinde tilimizdin sózlik quramınıń barlıq elementlerinen obrazlilıq mani tásirligin beriw ushın ken qollanǵanlıǵın kóriwge boladı. Shayır yaki jazıwshı sózlerdi qolay bolsa solay qollana bermey, al sol shıǵarmanm talabma saykes halda qollanıladı. Bul jagday ásirese personajdıń tiline aynqsha ózinshelik beriw, sol arqalı shıǵarmanm tillik reallıq, kórkemlilik beredi, manililik jaqtan kúsheytip kórsetedi.

Kórkem shıǵarmalardaǵı qaratpa aǵzalar unamlı mánide qollanıw menen birge adamlarǵa, zatlarǵa sıpatlama beriwde unamsız qaratpalar da qollanılǵan.

Olarda yagmy, unamsız qaratpalarda emocional-eksperessivlik mani basim bolıp kelgen. Olar súwretlenetuǵın waqıyanıń, qubılıstıń oqiwshiǵa tásirliligin doretiwde ulken ahmiyetke iye. Súwretlenetuǵın hádiysege, subyektke kóz- qarasına qaray onm unamsız belgileri tiykarmda bunday qaratpalardı qural sıpatıńda paydalanadı. Emocional-ekspressivlik boyawlarǵa iye unamsız mánidegi qaratpalardı da orınlı jerinde sheberlik penen bere alǵan. Mısalı:

Dápingendey seniń qanday kúshiń bar,

Shuǵıl jora, talantlıǵa ishiń tar. (Tórtlikler, 19-bet)

Shayır hám jazıwshı bul mısallarda unamsız mánidegi qaratpalardı juda sipayi, kórkem, adamǵa onsha turpayi bolıp esitilmeytuǵın etip sheber turde súwretlengen. Bul mısallarda shayır adamlardıń minezi, qılıǵı talabi arqalı sıpatlap, qaratpalardı unamsız mánide qollanıp, óziniń aytapaqshı bolǵan pikir-sezimlerin bildirgen.

Sonday-aq, shayır jek kóriw, ǵarǵaw, kek etiw emociyaların bildiriwshi qaratpalardı da sheber paydalanǵan.

Mısalı:

Nápsi qulı, áy biydáwlet qaraǵım,

Júz gramǵa qızarsa da qulaǵıń. (Tórtlikler, 30-bet)
Háliń neshik, háy ishewik, qalaysań,

Óz úyile saldıń talay ılaysań. (Tórtlikler, 37-bet)

Shayır bul mısallarda jek kóriw, ǵarǵaw, kek etiw emotsiyaların sheberlik penen kórkem turde obrazli etip qaratpa aǵza xızmetinde bergen.

Bul qaratpalarda adamǵa kórkem turde jetip unamsız tásir etedi.

Demek, T.Jumamuratov shıǵarmalarındaǵı qaratpalar stillik jaqtan tek tıńlawshını ózine qaratıw maqsetinde emes, al emocional-eksperssivlik boyawlarǵa iye bolıw menen unamlı hám unamsız mánide qollanılıp, sózlerdi sıpatlap, oǵan qatnasın bildirip, kórkem, tásirli, sheber súwretlegen. Bul shayır stiliniń ózgesheligi bolıp tabıladı.