Jizzax davlat pedagogioka institut

Maktabdagi jismoniy tarbiya vositalari. Jismoniy mashqlar, mehnat, tegishli kun tartibi va tabiatning tabiiy omillaridan foydalanish maktab yoshidagi bolalarni jismoniy tarbiyalash vositalari hisoblanadi. Maktabda jismoniy tarbiyaning asosiy vositasi jismoniy mashqlardir. 
Jismoniy mashqlar o‘quvchilarda harakat malakalari va ko‘nikmalarini shakllantirish bilan bog‘liq vazifalarni hal etadi, harakat apparatining rivojlanishiga yordam beradi, qon aylanish va modda almashishini yaxshilaydi, nafas olishga ijobiy ta’sir etadi. Maktabdagi jismoniy tarbiyaga oid amaliy ishlarda qo‘llaniladigan harakatlar tezkorlikni, epchillikni, egiluvchanlik, kuchni, chidamlilikni rivojlantiradi va kishining yurish, yugurish, sakrash, muvozanat saqlash, uloqtirish, tirmashib chiqish kabi
tabiiy harakatlarni to‘g‘ri bajarish ko‘nikmalarini mustahkamlaydi. Jismoniy mashqlarni to‘g‘ri qo‘llashda mashqlarni tanlash va ularni o‘tkazish uslubiyati katta ahamiyatga ega. Jismoniy mashqlar harakatlariga o‘rgatish jarayonining bir qismida ham shuningdek yaxlit jarayoni ishtirok etadi. O‘yin va musobaqalar tarkibida jismoniy mashqlar 
mavjud bo‘lib bolalarni jismoniy rivojlanish hamda jismoniy fazilatlarni takomillashtirishni amalga oshiradi. Bolalar organizmining eng muhim xususiyati-bo‘yning tez o‘sishi va 
tananing hamma organlarida sifat o‘zgarishlari bo‘lishidir. Ayniqsa, oyoqlar tez o‘sadi. Bu tana mutanosibligini o‘zgartiradi. Tana og‘irligi yiliga o‘rtacha ikki kilogramm ko‘payadi. Suyak bo‘lish jarayoni tez kechadi, lekin suyak to‘qimalarida organik moddalar va mineral tuzlar nisbatan kam bo‘ladi, shunga muvofiq suyaklar egiluvchanligi, elastikligi bilan ajralib turadi, skeletda tog‘ay to‘qimalari 
ko‘p bo‘ladi. Suyak sistemasining rivojlanish xususiyatlariga ko‘ra 
bolalik yoshida haddan tashqari jismoniy yuklama, uzoq muddatli turg‘un xarakatlar qilish, balanddan va qattiq joyga sakrashlar man etiladi. Muskullar va umurtqa paychalari bolalarda kam rivojlangan, umurtqalar orasidagi tog‘ay qatlamlari kattalarnikiga qaraganda qalin bo‘ladi. Etti yoshga borib umurtqaning hamma pog‘onalari bo‘ladi, lekin ular keyinroq qotadi. 
Umurtqa egiluvchanligi bilan farqlanadi, noqulay sharoitda esa uning shakli o‘zgarishi xavfi tug‘iladi. Bu yoshda umurtqaning turli xil noto‘g‘ri o‘sishlari kuzatiladi. SHuning uchun o‘quvchilarning jismoniy tarbiyasi vositasi sifatida tabiat omillari suv, quyosh, havo muolajalaridan keng foydalaniladi. O‘quvchilarning jismoniy tarbiyasida tabiatning tabiiy omillaridan foydalanish bo‘yicha ishlar o‘qituvchining ota-onalar va bolalar o‘rtasida tushuntirish 
ishlarini tashkil qilish qoidalariga muvofiq amalga oshiriladi. Tabiat omillar yordamida chiniqish muolajalari har bir dars mashg‘ulotlari va kun tartibidagi jismoniy tarbiya tadbirlari amalga oshirilib borish kerak. SHunga qaramay chiniqish tadbirlarining asosiy qismi sayrlar va turizmda o‘tkaziladi. Unda bolalarni suzish va cho‘milish, quyoshda toblanish hamda toza havoda sayr qilish va o‘yinlar musobaqalar o‘tkazish tadbirlari amalga oshiriladi.