Жиззах политехника


Макроиктисодиёт фанининг предмети, объекти ва унинг



Download 0,65 Mb.
bet4/99
Sana26.03.2022
Hajmi0,65 Mb.
#512230
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   99
Bog'liq
makroiqtisodiyot

Макроиктисодиёт фанининг предмети, объекти ва унинг бошка иктисод фанлари билан алокалари.

Макроиктисодиёт фани мамлакат иктисодиёти ва унинг ялпи ишлаб чикаришининг усиши, пасайиши, тургунлик даврларини иктисодий таxлил килади ва уни тартибга солиш иктисодий механизмларни яратади. Бунда макроиктисодиёт назариясига асосланилди.
Барча мавжуд булган ресурслардан оптимал фойдаланиш, xамда иктисодий усиш учун зарур булган шарт-шароитларни муваффакият билан таъминлаш учун иктисодчи макроиктисодий жараёнларни таxлил кила билиши, иктисодиётнинг узига хос хусусиятларни яхши билиш, иктисодий жиxатдан тугри хулосалар чикара олиши xамда бу хулосаларнинг тугри ва асосланган эканини исботлаб бера олиши керак. Бундай мутахассислар тайёрлашда “макроиктисодёт” муxим роль уйнайди. Курсни урганиш макроиктисодий жараёнларнинг илмий асосларини xамда илгор мамлакатлардаги бу жараёнларни тартибга солиш амалиёт ва тупланган бой тажрибаларни узлаштириш имконини беради. Республика иктисодиёти янгича муносабатларга утиш боскичида турган шароитда бу масалалар айникса аxамиятлидир. Чунки бозор иктисодиёти олдинги тизимдан нафакат принцип жиxатдан фарк килувчи хужалик модели, балки уз ахлок талабларига эга булган бошка бир фалсафа xамдир.
Нисбатан кенгрок булган амалий иктисод фани сифатида “Макроиктисодиёт” курсининг аxамияти шундаки, у бошка иктисодий фанларнинг концентрациялашган йигиндиси сифатида хизмат килади, xамда бу фанларни билишга таянади. Макроиктисодиёт корпорациялар, уй-хужаликлари ва xукуматнинг узаро манфаатларига тааллукли купгина масалаларни ечишда тугри йуналишлар беради. Юкорида курсатиб утилган муаммоларни урганиш макроиктисодиёт фанининг предмети булиб xисобланади.
“Макроиктисодиёт” укув фани сифатида бошка иктисодий фанлар, айникса, “микроиктисодиёт”, иктисодий математика, иктисодий кибернитика, тармоклараро баланс, лойиxалар таxлили, миллий иктисодиёт ва шу каби купгина фанлар билан чамбарчас богланган. Чунки уларнинг барчаси учун иктисодиёт ягона тадкикот объекти булиб хизмат килади.
Иктисодчилар макроиктисодиётни бошка иктисодий фанлар билан алокаларини ривожлантириш йулларини тадкик килишда инсонларнинг самарали xаракати гипотезасидан фойдаланишади.
Инсонларнинг самарали xаракати - бу чегараланган имкониятлар шароитида уларнинг йукори самарага эришиш учун киладиган xатти-xаракатидир. Унда индивид узининг эxтиёжини: Биринчидан иш xакини йукори кондирилишига, иккинчидан корхона - йукори фойда учун, учинчидан давлат эса аxолини ижтимоий фаравонлигини оширишга xаракат килади. Демак, инсонларнинг самарали xаракати уларнинг табиий xаракати булиб, унинг объектив кучлари мажмуасидан илмий фойдаланиш улкан иктисодий муаммолардан биридир. Инсонларнинг самарали xаракати уларнинг “мустакил xоxишлари” дан келиб чикади. Масалан, xар бир инсон уз xаракатининг самарали булишини кузлайди, яхши, моддий ва маънавий бой яшашни истайди ва бу максадга интилади. Барча xоxиш-истакларни урганиш, ресурслар, вакт ва инсон xаракатининг чегараланганлиги xар доим бир нечта масалаларнинг xал килинишини такозо этади. Бу макро ва микроиктисодиётнинг муаммоларидир.
Демак макроиктисодиёт бошка иктисодий фанлар каби мамлакат халк хужалигини бутунлигича ёки унинг йирик тармокларини ва шунингдек халкаро иктисодиётни ривожлантириш муаммоларини урганар экан. Xар кандай мамлакат халкаро иктисодий интеграцияда бирор-бир маxсулотни экспорт килади ва бирор-бир маxсулот импорт килади. Яъни, бирор-бир мамлакат уз ички эxтиёжларини ва халкаро эxтиёжларни таъминлаш учун халк хужалиги микёсида нима, кандай, канча ва ким учун ишлаб чикариш керак xамда мамлакат иктисодий тизими булаётган узгаришларга тайёрми деган муаммоларни xал килиши лозим.
Бундай муаммоларни ечишда иктисодчилар турли хил моделлардан фойдаланади. Моделлар у ёки бу иктисодий жараённинг умумлашган, соддалашган куринишини ифодалайди. Масалан, Узбекистоннинг барча табиий ва меxнат ресурсларидан
фойдаланиб ишлаб чикариш воситалари ва истеъмол маxсулотлари ишлаб чикаришни куриб чикайлик.
1.1-расм.
У A
Ув В ,Е
,F
Ус С
О Д
Хв Хс Х

Графикда ОХ горизантал уки истеъмол буюмларини, ОУ вертикал уки ишлаб чикариш воситаларининг усиши ёки камайишини курсатади.


АВСД эгри чизиги барча ресурслардан йукори даражада фойдаланилганда ишлаб чикариш воситалари ва истеъмол буюмларининг мумкин булган ишлаб чикариш имкониятларини курсатади.
Ушбу графикдан биз учта бир-бири билан боглик булган тушунчалар: ресурсларнинг чегараланганлигини, xар бир нукта буйича узига хос вариантларда ишлаб чикариш булишлиги ва харажатлар узгаришини курамиз. Масалан, F yнуктани олсак, у нуктада маxсулот ишлаб чикариш имкониятларидан кам даражада ишлаб чикаришни ифодалайди. Аксинча, Е нукта буйича йукори имкониятларда xам ишлаб чикаришнинг куввати, ресурслар етишмайди. Ёки В ва С нукталарни таккослаб курайлик. В нуктани танласак, С нуктага нисбатан биз истеъмол буюмларидан (Хв) камрок ва ишлаб чикариш воситаларидан (Ув) купрок ишлаб чикаришни танлаган буламиз. Аникроги В нуктадан С нуктага утишда биз кушимча Х = ОХс - ОХв истеъмол буюмлари оламиз. Бирок бу xолда биз У ни йукотамиз. (У = Оув - ОУс). Яъни ресурсларни халк истемол маxсулотларига кушимча сарфлаб, кушимча халк истеъмоли маxсулотлари оламиз. Худди шунча
ресурслар ва имкониятларни ишлаб чикариш воситаларидан йукотамиз.
Эгри чизик (АВСД) максимал имкониятни курсатар экан, макроиктисодиёт унинг чегарасидан ташкарига (масалан, Е нуктага) юкори ва унгга чикиши мумкинми - деган савол тугилади. Агар янги техника ва технологик жараёнлар халк хужалигининг барча тармокларига баробар киритиладиган булса, АД эгри чизик А1, Д1 эгри чизикка кучирилиши мумкин. У xолда ишлаб чикариш воситалари ва истеъмол маxсулотлари ишлаб чикариш имкониятлари баробар, бир текис кенгаяди. Е нуктадаги ишлаб чикаришга эришиш мумкин.

У
А1 А
1.2-расм.

О
Д Д1 Х


Агар янгиликлар ишлаб чикариш воситаларга жорий килинса, у xолда ишлаб чикариш имкониятлари ишлаб чикариш воситаларига караб кенгаяди ва у куйидагича куринишда булади.
1.3-расм.
У

Д Х



    1. Download 0,65 Mb.

      Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   99




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish